HASAN CAN
Active member
ÜÇÜNCÜ CİLD, 45. ci MEKTÛB Bu mektûb, sultân Serhendîye yazılmışdır. Mü’minin kalbinin kıymetini bildirmekde, kalbi incitmekden men’ etmekdedir. Bu mektûb arabî olarak yazılmışdır:
Âlemlerin rabbi olan Allahü teâlâya hamd olsun ve Onun resûlü Muhammed aleyhisselâma ve bütün âline ve Eshâbına salât ve selâm olsun! Kalb, Allahü teâlânın komşusudur. Allahü teâlâya kalbin yakın olduğu kadar hiçbirşey yakın değildir. Mü’min olsun, âsî olsun, hiçbir insanın kalbini incitmemelidir. Çünki, âsî olan komşuyu da korumak lâzımdır. Sakınınız, sakınınız, kalb kırmakdan pek sakınınız! Allahü teâlâyı en ziyâde inciten küfrden sonra, kalb kırmak gibi büyük günâh yokdur. Çünki, Allahü teâlâya ulaşan şeylerin en yakın olanı kalbdir. İnsanların hepsi, Allahü teâlânın köleleridir. Herhangi bir kimsenin kölesi döğülür, incitilirse, onun efendisi elbette gücenir. Herşeyin biricik mâliki, sâhibi olan efendinin şânını, büyüklüğünü düşünmelidir. Onun mahlûkları, ancak izn verdiği, emr eylediği kadar kullanılabilir. İzni ile kullanmak, onları incitmek olmaz. Hattâ, onun emrini yapmak olur. Zinâ eden bâkire kıza yüz sopa vurmağı emr etmişdir. Buna bir sopa fazla vuran, zulm etmiş olur. Onu incitmiş olur.
Kalb, ya’nî gönül, mahlûkların en üstünü, en şereflisidir. İnsan, (Âlem-i kebîr)de, ya’nî insanın dışında bulunan herşeyi kendinde topladığı için, mahlûkların en kıymetlisi olduğu gibi, kalb de, (Âlem-i sagîr)deki, ya’nî insanda bulunan herşeyi kendinde topladığı için ve çok basît ve hulâsa olduğu için çok kıymetlidir. Kendinde çok şey bulunan, Allahü teâlâya herşeyden dahâ yakındır. İnsanda bulunan şeylerin bir kısmı, (Âlem-i halk)dandır. Bir kısmı da, (Âlem-i emr)dendir. [Âlem-i halk, madde ve ölçü bulunan mahlûklardır. Âlem-i emr, madde olmıyan ve ölçülemiyen şeylerdir.] Kalb, bu iki âlem arasında (berzah)dır, vâsıtadır. İnsan tesavvuf yolunda ilerlerken, önce insanda bulunan latîfeler, (Âlem-i kebîr)deki asllarına yükselir. Meselâ, insan önce, kendindeki suyun aslına yükselir. Sonra, havanın aslına, sonra harâretin aslına, bundan sonra, (Âlem-i emr)in latîfelerinin asllarına, sonra kendinin rabbi olan [ya’nî terbiye edicisi, yetişdiricisi olan] bir ismin bir kısmına, sonra Allahü teâlânın bu isminin bütününe, sonra Allahü teâlânın dilediği derecelere yükselir. Kalb böyle değildir. Bunun yükseleceği, ulaşacağı bir aslı yokdur. O, doğruca zât-ı ilâhiye yükselir. Onun yükselmesi, bilinmeyen, anlaşılamıyan zâta olur. Fekat, yukarıda bildirilen yükselmeler olmaksızın, yalnız kalb yolundan yükselmek güçdür. Her yükselmeyi ayrı ayrı geçdikden sonra, kalb yolundan, doğruca ulaşmak kolay olur. Çünki, kalbin herşeyi kendinde bulundurması ve geniş olması da, o derecelere yükselmesinden sonra olur. Burada kalb dediğimiz, herşeyi kendinde toplıyan, herşeyden geniş olan latîfedir. Herkesin anladığı et parçası değildir.
Hakâyık bahrinin ey cân, dürri yektâsıdır Ârif,
meârif gülistânının, gülü ra’nâsıdır Ârif.
Fesâhatde, belâgatde, letâfetde mükemmeldir,
gizli olan ma’nâların, geniş deryâsıdır Ârif.
Nefse köle olanlara, bunlar tekellüm eylemez,
kalb ve rûh bilgilerinin, fekat üstâdıdır Ârif.
Tesavvufdan eğerçi dem, vuran çokdur her tarafda,
dîni, îmânı da bilmez, yalnız esmâsıdır Ârif.
Ârif olmak için zîrâ, hayât-ı câvidân ister,
karanlıklarda nûr salan, Hakkın mâhtâbıdır Ârif!
Âlemlerin rabbi olan Allahü teâlâya hamd olsun ve Onun resûlü Muhammed aleyhisselâma ve bütün âline ve Eshâbına salât ve selâm olsun! Kalb, Allahü teâlânın komşusudur. Allahü teâlâya kalbin yakın olduğu kadar hiçbirşey yakın değildir. Mü’min olsun, âsî olsun, hiçbir insanın kalbini incitmemelidir. Çünki, âsî olan komşuyu da korumak lâzımdır. Sakınınız, sakınınız, kalb kırmakdan pek sakınınız! Allahü teâlâyı en ziyâde inciten küfrden sonra, kalb kırmak gibi büyük günâh yokdur. Çünki, Allahü teâlâya ulaşan şeylerin en yakın olanı kalbdir. İnsanların hepsi, Allahü teâlânın köleleridir. Herhangi bir kimsenin kölesi döğülür, incitilirse, onun efendisi elbette gücenir. Herşeyin biricik mâliki, sâhibi olan efendinin şânını, büyüklüğünü düşünmelidir. Onun mahlûkları, ancak izn verdiği, emr eylediği kadar kullanılabilir. İzni ile kullanmak, onları incitmek olmaz. Hattâ, onun emrini yapmak olur. Zinâ eden bâkire kıza yüz sopa vurmağı emr etmişdir. Buna bir sopa fazla vuran, zulm etmiş olur. Onu incitmiş olur.
Kalb, ya’nî gönül, mahlûkların en üstünü, en şereflisidir. İnsan, (Âlem-i kebîr)de, ya’nî insanın dışında bulunan herşeyi kendinde topladığı için, mahlûkların en kıymetlisi olduğu gibi, kalb de, (Âlem-i sagîr)deki, ya’nî insanda bulunan herşeyi kendinde topladığı için ve çok basît ve hulâsa olduğu için çok kıymetlidir. Kendinde çok şey bulunan, Allahü teâlâya herşeyden dahâ yakındır. İnsanda bulunan şeylerin bir kısmı, (Âlem-i halk)dandır. Bir kısmı da, (Âlem-i emr)dendir. [Âlem-i halk, madde ve ölçü bulunan mahlûklardır. Âlem-i emr, madde olmıyan ve ölçülemiyen şeylerdir.] Kalb, bu iki âlem arasında (berzah)dır, vâsıtadır. İnsan tesavvuf yolunda ilerlerken, önce insanda bulunan latîfeler, (Âlem-i kebîr)deki asllarına yükselir. Meselâ, insan önce, kendindeki suyun aslına yükselir. Sonra, havanın aslına, sonra harâretin aslına, bundan sonra, (Âlem-i emr)in latîfelerinin asllarına, sonra kendinin rabbi olan [ya’nî terbiye edicisi, yetişdiricisi olan] bir ismin bir kısmına, sonra Allahü teâlânın bu isminin bütününe, sonra Allahü teâlânın dilediği derecelere yükselir. Kalb böyle değildir. Bunun yükseleceği, ulaşacağı bir aslı yokdur. O, doğruca zât-ı ilâhiye yükselir. Onun yükselmesi, bilinmeyen, anlaşılamıyan zâta olur. Fekat, yukarıda bildirilen yükselmeler olmaksızın, yalnız kalb yolundan yükselmek güçdür. Her yükselmeyi ayrı ayrı geçdikden sonra, kalb yolundan, doğruca ulaşmak kolay olur. Çünki, kalbin herşeyi kendinde bulundurması ve geniş olması da, o derecelere yükselmesinden sonra olur. Burada kalb dediğimiz, herşeyi kendinde toplıyan, herşeyden geniş olan latîfedir. Herkesin anladığı et parçası değildir.
Hakâyık bahrinin ey cân, dürri yektâsıdır Ârif,
meârif gülistânının, gülü ra’nâsıdır Ârif.
Fesâhatde, belâgatde, letâfetde mükemmeldir,
gizli olan ma’nâların, geniş deryâsıdır Ârif.
Nefse köle olanlara, bunlar tekellüm eylemez,
kalb ve rûh bilgilerinin, fekat üstâdıdır Ârif.
Tesavvufdan eğerçi dem, vuran çokdur her tarafda,
dîni, îmânı da bilmez, yalnız esmâsıdır Ârif.
Ârif olmak için zîrâ, hayât-ı câvidân ister,
karanlıklarda nûr salan, Hakkın mâhtâbıdır Ârif!
