SözDüŞü
Banned
İkinci Dünya savaşı sonundan bu yana Arjantin iktisadî sıkıntılar ve derin sosyal huzursuzlukla belirlenen karışık günler geçirdi. Bu çetin yılları yasayan genç yazarların çoğu siyasete kayarken kabiliyetlerini 1920'ye doğru kabul ettirmiş olanlar bilgilerim derinleştirmeğe ye üslûplarını geliştirmeğe daha büyük bir önem vermekte devam ettiler. Gerçekten de Arjantin edebiyatında yenileşme hareketi Martin Fierro gibi sanat endişesini veya Claridad gibi gerçekçiliği ve sosyal meseleleri ön plana alan şiirlerin yayımlandığı öncü dergilerin çıkmasıyle başladı. Sanatlarını kabul ettirmek isteyen yazarlar bu dergiler çevresinde toplandı. Sanat endişesi ve gerçekçjlik gibi birbirine karşıt iki eğilimin yarattığı gruplar Florida ve Boedo adlarıyle tanınır.
• Şiir. Gaucho şiirleri yazarı Hilario Ascasu-bi (1807-1875) en ünlü şiiri La Cautiva'yı (Esir Kız) Chtfteaubriand'ın etkisinde kalarak yazan Esteban Echeverria (1805-1851) Jose Marmol (1818-1871) şiir ve deneme yazarı Juan Maria Gutierrez (1809-1878) Carlos Guido Spano (1829-1918) ye iddialı Prometeo'nun yazarı çağının en büyük Arjantin şairi olarak nitelenen Olegario Andrade (1841-1882) şiirde romantik çağın temsilcileridir. Yine romantik ve millî konulardan ilham alan yazarlardan bashcaları şunlardır: Martin Fierro adlı ünlü şiirindegaucho denilen sığırtmaçların yaşantılarını ve pampaların jiir dolu görünümlerini işleyen Jose Hernandez (1834-1886); yine gaucho'ları anlatan Fausto adlı şiirin yazarı Estanislao del Campo (1834-1880). Coşkun bir şair aynı zamanda la Guerta Gaııcha (Gaucho'ların Kavgası) gibi bir şaheser veren usta nesir yazarı olan Leopoldo Lugones (1874-1938) parnasyenliği sürdüren Leopoldo Diaz (1862-1947) şair hikayeci romancı hem de iş adamı olan Manuel Ugarte (1878-1951) Arjantin'de modernizm akımının öncü ve temsilcileridir. Yeni nesil şairleri Arjantin şiirine daha değişik bir yön vermeğe çalıştılar; etkileri asıl 1920'den itibaren kendini gösterdi; bu şairler arasında derin sezgili ve lirik Enrique Danschs (doğ. 1888); nükteli şiirler yazan Baldomero Fernandez Moreno (doğ. 1886); duygulu ve yumuşak Eyaristo Carriego (1884-1913); insanın acı ve özlemlerine eğilen Arturo Capdevila (doğ. 1889); Fernan Felix de Amador (doğ. 1889); Pedro Miguel Obligadtf (doğ. 1892); Luis Cane (doğ. 1897) ve kadın şairler arasında da Alfonsina Storni'yi (1892-1938) Susana Calandrelli'yi (doğ. 1899) sayabiliriz.
Avrupa'daki yeni edebiyat akımlarını dikkatle izleyen arjantinli genç şairler bunların en asın olanlarını benimsediler: Jorge Luis Borges (doğ. 1899) yirmi yaşındayken İspanya'dan }«Ultraista» akımını getirdi. O devri en iyi temsil eden ve bugün de değerli sayılanlar arasında Borges'ten başka şu şairler de sayılmağa değer: Oliverio Girondo (doğ. 1891)Ricardo E. Molinari (doğ. 1898). Eduardo Gonzalez Lanuza (doğ. 1900) kato-lik şair Francisco Luiz Bernardez (doğ. 1900) Röberto Ledesma (doğ. 1901) ve toprağın şairi Luis L. Franco (doğ. 1898). «1940 Kuşağı» genç şairlerinin etkisiyle arjantin şiiri daha içe dönük daha kapanık hattâ karamsar oldu. Bu kuşak Vicente Barbieri (1903-1956) Silvina Ocampo (doğ. 1910) Mario Binetti (doğ. 1916) Daniel Devoto (doğ. 1916) Albcrto Girri (doğ. 1918) tarafından temsil edilen «yeni romantikler» kuşağıdır. Gerçeküstücülük ise özellikle Cesar Fernan-des Moreno (doğ. 1919) ve Eduardo A. Jonquieres'i (doğ. 1918) etkiledi.
• Roman ve hikâye. 1884'te çağının toplum hayatını yansıtan la Gran Aldea'mn (Büyük Köy) yazarı LuCio Lopez'den (1848-1894) sonra tipik amerikan hikâyeciliğinin memleketindeki öncüsü olan Fray Mocho (1858-1903) ile Martiniano Leguizamon'un (1858-1934) eserleri Arjantin romanına apayrı bir özellik kazandırdı. Divertidas Aventuras del Nieio de Juan Morelra (Juan Moreira'nın Yeğeninin Eğlenceli Maceraları) adlı eserinde Arjantin toplumunun çeşitli tabakalarını anlatan Roberto Payro (1867-1928) XX. yy. başında sivrilmeğe başladı. Estetiğe önem veren Anget de Estrada'ya (1872-1923) karşılık Enrique Rodriguez Larreta (doğ. 1875) Flau-bert'i hatırlatan la Gloria de Don Ramiro (Don Ramiro'nun Zaferi) ve Zogoibi'de tam bir klasik yazardır. Manuel Galvez (doğ. 1882) Arjantin romanının en iyi temsilcisidir: ilk romanları la Maestro Normal (öğretmen) ve la Sombra del Convento'âan (Ma-nastrra Düşen Gölge) sonra Nacha Re güle s'de Buenos Aires halkının fakir tabakalarınıMiercoles Santo'da (Kutsal Çarşamba) bir papazın bunalımlarını los Cuminos de la Muerte (Ölüm Yolları) Humaita ye Jornadas de Agonia'da. (Bunalım Günleri) vatanının tarihini ve Paraguay savaşını anlatır. Mateo Booz (doğ. 1880) Santa Fe eyaletinin örf ve âdetlerini tanıtır. Atilio Chiappori (doğ. 1880) şiir dolu bir esrar peşindedir; Ricardo Güiraldes (1886-1927) Xaimaca ve özellikle Don Segundo Sombra adlı eserinde tam bir pampa romancısı ve arjantin ruhunun en iyi yorumcusu olarak ortaya çıkar. Benito Lynch (1885-1951) de onunla aynı konuları işler los Carachos de ta Florida adlı eserinde köylülerin örf ve âdetlerini usta bir dille yansıtır. Carlos Alberto Leumann (doğ. 1888) ise özellikle Adriana Zurnam adlı romanıyle ün yaptı. Fakat bütün Latin Amerika dünyasında halkın en çok tuttuğu romancı ve en fazla okunan yazar Hugo Wast'tır (doğ. 1883): ülkesinin tarihini ve Arjantin hayatından çeşitli görünümleri büyük bir ustalıkla vermeği başarmıştır. Daha sonra değişik bir dünya görüşü getiren ve nükteye büyük bir yer veren Enrique Mendez Calzada (1898-1940) Eduardo Mallea (doğ. 1903) Elias Castelnuovo (doğ. 1891). Leonidas Barletta (doğ. 1902) ve Juan Carlos Davalos (doğ. 1897) roman türünü sürdürdüler.
Göçlerin yarattığı ahlâkî ve sosyal meseleler ve deVleşmeye yüz tutmuş biı şehirde (Buenos Aires) yaşayan yalnız insanın trajedisi gerçekçi ve ilgi çekici bir edebiyatın doğmasına yol açtı. Roberto Arlt (1900-1942) roman kişilerini başkentin trajik fonu içinde işleyen ilk yazarlardan biri oldu. Leonidas Barletta (doğ. 1902) eserinde ezilmişlere karşı derin bir sevgiye yer verirken Alvaro Junque (doğ. 1890) kimsesiz çocukların kaderiyle ilgilendi. Bernardo Verbitsky (doğ. 1907) gecekondular meselesine el atmadan önce Buenos Aires'in yoksul semtlerini anlattı. Roger Pla (doğ. 1912) şehir gençliğinin meselelerini kurcaladı. «Ultraista» nın ateşli savunucusu Leopoldo Marechal (doğ. 1900) James Joyce'un Ulysses'im benzetilen yoğun romanı Adan Buenosayres'te (1948) bu devrin derinlemesine bir görünümünü verdi. Uruguay asıllı Juan Carlos Onetti (doğ. 1909) ise Arjantin edebiyatınabüyük şehirleri elirxden kurtuluş olmayan düşmanca bir dünyi olarak gösteren birkaç karamsar roman kazandırdı.
Bu şehir edebiyatının yanı sıra zengin bir bölge edebiyatı da gelişti. Bölge yazarlarından Ernesto L. Castro Parana deltasının kanallarını adalarını anlatır; Alfredo Varela (doğ. 1914)Yukarı Parana'daki çay tarımında çalışan işçilerin hayatını dile getirir. Juan Goyanarte (1900-1967) eserlerinin bıı kısmına çevre olarak Buenos Aires'i seçer ama «Gölün İnsanları» (1948) adlı eserde de Patagonia manzaralarından esinlenir.
Ne var ki çağdaş Arjantin romanı tümüyle gerçekçi değildir: gerçekdışı bu edebiyatta olduğu kadar hiç bir Latin Amerika ülkesinde yerleşmemiştir. Nitekim günümüz Arjantin edebiyatının en ünlü iki temsilcisi Eduardo Mallea (doğ. 1903) ve Jorge Luis Borges özellikle sübjektif romancılardır. İlki romanlarında bunalmış kişiler yaratır ve bir psikolog ustalığıyle onların ruh derinliklerine iner. Yukarıda «Ultraista» nın önderi olarak gördüğümüz Borges ise ününübüyük bir anlayışla kaleme aldığı denemelerine ve özellikle gerçekdışı hikâyelerine borçludur. Adolfo Bioy Casares (doğ. 1914) Borges'in alışılmamış'a duyduğu ilgiyi paylaşır ve onun gibi hayal dünyaları yaratmaktan bunları inceden inceye islemekten hoşlanır. Manuel Peyrou (doğ. 1902) hikâyelerini Borges tarzında islerken Manuel Mujica Lainez (doğ. 1910) Proust tarzı romanlarında soylu bir Arjantin özlemini dile getirir. «Ultraista» akıma bağlı olan Norah Lange (doğ. 1906) şairane romanlar yazar. Psikolojik polisiye roman türünde el Tünel (Tünel) [1948] adlı eser Esnesto Sabato'nun (doğ. 1911) değerini ortaya koyar.
Genç romancılardan sivrilenler H. A. Murena (doğ. 1924) ve Julio Cortazar'dır (doğ. 1916). tiki gerçekdışı hikâyelerinde umutsuz bir dünya görüsünü dile getirir. Hayal gücü hastalık derecesinde gelişmiş olan Julio Cortazar ise gerçek ile kuruntunun yan yana bulunduğu hikâyelerinde alışılmamış'ı isler. David Vinas (doğ. 1929) yavan bir dille kaleme alınmış öfkeli romanların yazarıdır; Marco Denevi (doğ. 1922) yarı psikolojik yarı polisiye eseri Rosaura â las diez (1955) ile kendini kabul ettirdi; Beatriz Guido (doğ. 1924) yetişme çağındaki gençlerin Silvina Bullrioh (doğ. 1915) ise evli çiftlerin meselelerini inceleyen kadın yazarlardır.
• Tiyatro. Arjantin tiyatrosu bir çeşit sirk tiyatrosu olan gaucho tiyatrosuyle başladı. Sonradan Urüguay'lı Florencio Sanchez (1875-1910) Vicente Martinez Cuitinö (doğ. 1884) ve Arturo Cancela (doğ. 1892) gibi değerli yazarların çevresinde toplandı. Pek zengin olmayan tiyatro alanında başlıca yazarlar ispanyol asıllı ama eserlerinin çoğunu Arjantin'de vermiş olan Alejandro Casona (1903-1965) ve tiyatro eserleri de şiirleri gibi lirik ve alaylı bir hava taşıyan Conrado Nal€ Roxlo'dur (doğ. 1898).
• Denemeciler ve tarihçiler. Ülkelerinin tarihinde önemli rol oynayan D. F. Sarmiento (1811-1888) ye Bartolome Mitre (1821-1906) siyasî ve tarihî deneme yazılarıyle de millî ruhun uyanmasına yardımcı oldular. Yazarlar arasında isimleri geçen Angel de Estrada (1872-1923)Manuel Ugarte (1878-1951) Leo-poldo Lugones (1874-1938) XX. yy. in bağlarında edebiyat eleştirileri ve estetik denemeleriyle halkı iyiden iyiye etkilediler. Car-los Bunge (1875-1918)toplum ve eğitim meseleleriyle uğrajtr Ricardo Rojas (1882-1957) sosyologluğu yanı sıra tarihçi olarak da tanındı. Jose İngenieros (1877-1925) ülkesinde felsefî incelemelerin gerçek kurucusu oldu. Juan Pablo Echagüe (1877-1951) ise ö-zellikle bir edebiyat eleştiricisidir.
Çağdaş ahlâkçı ve deneme yazarları arasında Mariano Antonio Barrenechea (doğ. 1884)Ricardo Saenz Hayes (doğ. 1888) Ro-berto Gacfae (doğ. 1891) Sur dergisinin kurucusu Victoria Ocampo (doğ. 1891) ve Pab-lo Rojas'yı (doğ. 1896) sayabiliriz.
£zequiel Martinez Estrada (1895-1964) kuşağının en parlak deneme yazarlarındandı. Jorge Luis Borges ve Eduardo Mallea'dan başka bugün şu isimleri de saymak gerekir: Ricardo Saenz-Hayes(doğ. 1888) Rafael Al-berto Arrieta (doğ. 1889) Bernardo Canal Feijoo (doğ. 1897) Angel Battistessa (doğ. 1902). Yeni kuşağın temsilcileri diğerlerinin yanı sıraEnrique Anderson İmbert (doğ. 1910) özellikle sanat tenkitçisi olan Romual-do Brughetti (doğ. 1913) Antonio Pages Larraya (doğ. 1918) Juan Carlos Ghiano'-dur (doğ. 1920).
• Basın. İlk Arjantin gazetesi 1801-1802 yıllarında Buenos Aires'te yayımlanan el Telegrafo Mercantil'dir. Fakat bugün hâlâ yayımlanmakta olan gazetelerin çıkış tarihi 1860 yıllarına dayanır: 1862'de kurulan la Nacion ve 1869'da kurulan la Prensa dünyanın en tanınmış günlük gazeteleri arasında yer alır. Bu ikisi Güney Amerika'nın en yüksek tirajlı gazeteleridir (250 000 ile 350 000); la Prensa hattâ ispanyolca çıkan gazeteler içinde en yüksek baskısı olandır. 1905'te kurulan bağımsız akşam gazetesi la Razon 300 000 kadar basılır; eski peroncu gazete Democrada (350 000) ve günlük akşam gazetesi Noticias Graficas (300 000) bugün de en çok okunan gazeteler arasında yer alır. Bu gazetelerin hepsi Buenos Aires'te çıkar.
ALINTI
• Şiir. Gaucho şiirleri yazarı Hilario Ascasu-bi (1807-1875) en ünlü şiiri La Cautiva'yı (Esir Kız) Chtfteaubriand'ın etkisinde kalarak yazan Esteban Echeverria (1805-1851) Jose Marmol (1818-1871) şiir ve deneme yazarı Juan Maria Gutierrez (1809-1878) Carlos Guido Spano (1829-1918) ye iddialı Prometeo'nun yazarı çağının en büyük Arjantin şairi olarak nitelenen Olegario Andrade (1841-1882) şiirde romantik çağın temsilcileridir. Yine romantik ve millî konulardan ilham alan yazarlardan bashcaları şunlardır: Martin Fierro adlı ünlü şiirindegaucho denilen sığırtmaçların yaşantılarını ve pampaların jiir dolu görünümlerini işleyen Jose Hernandez (1834-1886); yine gaucho'ları anlatan Fausto adlı şiirin yazarı Estanislao del Campo (1834-1880). Coşkun bir şair aynı zamanda la Guerta Gaııcha (Gaucho'ların Kavgası) gibi bir şaheser veren usta nesir yazarı olan Leopoldo Lugones (1874-1938) parnasyenliği sürdüren Leopoldo Diaz (1862-1947) şair hikayeci romancı hem de iş adamı olan Manuel Ugarte (1878-1951) Arjantin'de modernizm akımının öncü ve temsilcileridir. Yeni nesil şairleri Arjantin şiirine daha değişik bir yön vermeğe çalıştılar; etkileri asıl 1920'den itibaren kendini gösterdi; bu şairler arasında derin sezgili ve lirik Enrique Danschs (doğ. 1888); nükteli şiirler yazan Baldomero Fernandez Moreno (doğ. 1886); duygulu ve yumuşak Eyaristo Carriego (1884-1913); insanın acı ve özlemlerine eğilen Arturo Capdevila (doğ. 1889); Fernan Felix de Amador (doğ. 1889); Pedro Miguel Obligadtf (doğ. 1892); Luis Cane (doğ. 1897) ve kadın şairler arasında da Alfonsina Storni'yi (1892-1938) Susana Calandrelli'yi (doğ. 1899) sayabiliriz.
Avrupa'daki yeni edebiyat akımlarını dikkatle izleyen arjantinli genç şairler bunların en asın olanlarını benimsediler: Jorge Luis Borges (doğ. 1899) yirmi yaşındayken İspanya'dan }«Ultraista» akımını getirdi. O devri en iyi temsil eden ve bugün de değerli sayılanlar arasında Borges'ten başka şu şairler de sayılmağa değer: Oliverio Girondo (doğ. 1891)Ricardo E. Molinari (doğ. 1898). Eduardo Gonzalez Lanuza (doğ. 1900) kato-lik şair Francisco Luiz Bernardez (doğ. 1900) Röberto Ledesma (doğ. 1901) ve toprağın şairi Luis L. Franco (doğ. 1898). «1940 Kuşağı» genç şairlerinin etkisiyle arjantin şiiri daha içe dönük daha kapanık hattâ karamsar oldu. Bu kuşak Vicente Barbieri (1903-1956) Silvina Ocampo (doğ. 1910) Mario Binetti (doğ. 1916) Daniel Devoto (doğ. 1916) Albcrto Girri (doğ. 1918) tarafından temsil edilen «yeni romantikler» kuşağıdır. Gerçeküstücülük ise özellikle Cesar Fernan-des Moreno (doğ. 1919) ve Eduardo A. Jonquieres'i (doğ. 1918) etkiledi.
• Roman ve hikâye. 1884'te çağının toplum hayatını yansıtan la Gran Aldea'mn (Büyük Köy) yazarı LuCio Lopez'den (1848-1894) sonra tipik amerikan hikâyeciliğinin memleketindeki öncüsü olan Fray Mocho (1858-1903) ile Martiniano Leguizamon'un (1858-1934) eserleri Arjantin romanına apayrı bir özellik kazandırdı. Divertidas Aventuras del Nieio de Juan Morelra (Juan Moreira'nın Yeğeninin Eğlenceli Maceraları) adlı eserinde Arjantin toplumunun çeşitli tabakalarını anlatan Roberto Payro (1867-1928) XX. yy. başında sivrilmeğe başladı. Estetiğe önem veren Anget de Estrada'ya (1872-1923) karşılık Enrique Rodriguez Larreta (doğ. 1875) Flau-bert'i hatırlatan la Gloria de Don Ramiro (Don Ramiro'nun Zaferi) ve Zogoibi'de tam bir klasik yazardır. Manuel Galvez (doğ. 1882) Arjantin romanının en iyi temsilcisidir: ilk romanları la Maestro Normal (öğretmen) ve la Sombra del Convento'âan (Ma-nastrra Düşen Gölge) sonra Nacha Re güle s'de Buenos Aires halkının fakir tabakalarınıMiercoles Santo'da (Kutsal Çarşamba) bir papazın bunalımlarını los Cuminos de la Muerte (Ölüm Yolları) Humaita ye Jornadas de Agonia'da. (Bunalım Günleri) vatanının tarihini ve Paraguay savaşını anlatır. Mateo Booz (doğ. 1880) Santa Fe eyaletinin örf ve âdetlerini tanıtır. Atilio Chiappori (doğ. 1880) şiir dolu bir esrar peşindedir; Ricardo Güiraldes (1886-1927) Xaimaca ve özellikle Don Segundo Sombra adlı eserinde tam bir pampa romancısı ve arjantin ruhunun en iyi yorumcusu olarak ortaya çıkar. Benito Lynch (1885-1951) de onunla aynı konuları işler los Carachos de ta Florida adlı eserinde köylülerin örf ve âdetlerini usta bir dille yansıtır. Carlos Alberto Leumann (doğ. 1888) ise özellikle Adriana Zurnam adlı romanıyle ün yaptı. Fakat bütün Latin Amerika dünyasında halkın en çok tuttuğu romancı ve en fazla okunan yazar Hugo Wast'tır (doğ. 1883): ülkesinin tarihini ve Arjantin hayatından çeşitli görünümleri büyük bir ustalıkla vermeği başarmıştır. Daha sonra değişik bir dünya görüşü getiren ve nükteye büyük bir yer veren Enrique Mendez Calzada (1898-1940) Eduardo Mallea (doğ. 1903) Elias Castelnuovo (doğ. 1891). Leonidas Barletta (doğ. 1902) ve Juan Carlos Davalos (doğ. 1897) roman türünü sürdürdüler.
Göçlerin yarattığı ahlâkî ve sosyal meseleler ve deVleşmeye yüz tutmuş biı şehirde (Buenos Aires) yaşayan yalnız insanın trajedisi gerçekçi ve ilgi çekici bir edebiyatın doğmasına yol açtı. Roberto Arlt (1900-1942) roman kişilerini başkentin trajik fonu içinde işleyen ilk yazarlardan biri oldu. Leonidas Barletta (doğ. 1902) eserinde ezilmişlere karşı derin bir sevgiye yer verirken Alvaro Junque (doğ. 1890) kimsesiz çocukların kaderiyle ilgilendi. Bernardo Verbitsky (doğ. 1907) gecekondular meselesine el atmadan önce Buenos Aires'in yoksul semtlerini anlattı. Roger Pla (doğ. 1912) şehir gençliğinin meselelerini kurcaladı. «Ultraista» nın ateşli savunucusu Leopoldo Marechal (doğ. 1900) James Joyce'un Ulysses'im benzetilen yoğun romanı Adan Buenosayres'te (1948) bu devrin derinlemesine bir görünümünü verdi. Uruguay asıllı Juan Carlos Onetti (doğ. 1909) ise Arjantin edebiyatınabüyük şehirleri elirxden kurtuluş olmayan düşmanca bir dünyi olarak gösteren birkaç karamsar roman kazandırdı.
Bu şehir edebiyatının yanı sıra zengin bir bölge edebiyatı da gelişti. Bölge yazarlarından Ernesto L. Castro Parana deltasının kanallarını adalarını anlatır; Alfredo Varela (doğ. 1914)Yukarı Parana'daki çay tarımında çalışan işçilerin hayatını dile getirir. Juan Goyanarte (1900-1967) eserlerinin bıı kısmına çevre olarak Buenos Aires'i seçer ama «Gölün İnsanları» (1948) adlı eserde de Patagonia manzaralarından esinlenir.
Ne var ki çağdaş Arjantin romanı tümüyle gerçekçi değildir: gerçekdışı bu edebiyatta olduğu kadar hiç bir Latin Amerika ülkesinde yerleşmemiştir. Nitekim günümüz Arjantin edebiyatının en ünlü iki temsilcisi Eduardo Mallea (doğ. 1903) ve Jorge Luis Borges özellikle sübjektif romancılardır. İlki romanlarında bunalmış kişiler yaratır ve bir psikolog ustalığıyle onların ruh derinliklerine iner. Yukarıda «Ultraista» nın önderi olarak gördüğümüz Borges ise ününübüyük bir anlayışla kaleme aldığı denemelerine ve özellikle gerçekdışı hikâyelerine borçludur. Adolfo Bioy Casares (doğ. 1914) Borges'in alışılmamış'a duyduğu ilgiyi paylaşır ve onun gibi hayal dünyaları yaratmaktan bunları inceden inceye islemekten hoşlanır. Manuel Peyrou (doğ. 1902) hikâyelerini Borges tarzında islerken Manuel Mujica Lainez (doğ. 1910) Proust tarzı romanlarında soylu bir Arjantin özlemini dile getirir. «Ultraista» akıma bağlı olan Norah Lange (doğ. 1906) şairane romanlar yazar. Psikolojik polisiye roman türünde el Tünel (Tünel) [1948] adlı eser Esnesto Sabato'nun (doğ. 1911) değerini ortaya koyar.
Genç romancılardan sivrilenler H. A. Murena (doğ. 1924) ve Julio Cortazar'dır (doğ. 1916). tiki gerçekdışı hikâyelerinde umutsuz bir dünya görüsünü dile getirir. Hayal gücü hastalık derecesinde gelişmiş olan Julio Cortazar ise gerçek ile kuruntunun yan yana bulunduğu hikâyelerinde alışılmamış'ı isler. David Vinas (doğ. 1929) yavan bir dille kaleme alınmış öfkeli romanların yazarıdır; Marco Denevi (doğ. 1922) yarı psikolojik yarı polisiye eseri Rosaura â las diez (1955) ile kendini kabul ettirdi; Beatriz Guido (doğ. 1924) yetişme çağındaki gençlerin Silvina Bullrioh (doğ. 1915) ise evli çiftlerin meselelerini inceleyen kadın yazarlardır.
• Tiyatro. Arjantin tiyatrosu bir çeşit sirk tiyatrosu olan gaucho tiyatrosuyle başladı. Sonradan Urüguay'lı Florencio Sanchez (1875-1910) Vicente Martinez Cuitinö (doğ. 1884) ve Arturo Cancela (doğ. 1892) gibi değerli yazarların çevresinde toplandı. Pek zengin olmayan tiyatro alanında başlıca yazarlar ispanyol asıllı ama eserlerinin çoğunu Arjantin'de vermiş olan Alejandro Casona (1903-1965) ve tiyatro eserleri de şiirleri gibi lirik ve alaylı bir hava taşıyan Conrado Nal€ Roxlo'dur (doğ. 1898).
• Denemeciler ve tarihçiler. Ülkelerinin tarihinde önemli rol oynayan D. F. Sarmiento (1811-1888) ye Bartolome Mitre (1821-1906) siyasî ve tarihî deneme yazılarıyle de millî ruhun uyanmasına yardımcı oldular. Yazarlar arasında isimleri geçen Angel de Estrada (1872-1923)Manuel Ugarte (1878-1951) Leo-poldo Lugones (1874-1938) XX. yy. in bağlarında edebiyat eleştirileri ve estetik denemeleriyle halkı iyiden iyiye etkilediler. Car-los Bunge (1875-1918)toplum ve eğitim meseleleriyle uğrajtr Ricardo Rojas (1882-1957) sosyologluğu yanı sıra tarihçi olarak da tanındı. Jose İngenieros (1877-1925) ülkesinde felsefî incelemelerin gerçek kurucusu oldu. Juan Pablo Echagüe (1877-1951) ise ö-zellikle bir edebiyat eleştiricisidir.
Çağdaş ahlâkçı ve deneme yazarları arasında Mariano Antonio Barrenechea (doğ. 1884)Ricardo Saenz Hayes (doğ. 1888) Ro-berto Gacfae (doğ. 1891) Sur dergisinin kurucusu Victoria Ocampo (doğ. 1891) ve Pab-lo Rojas'yı (doğ. 1896) sayabiliriz.
£zequiel Martinez Estrada (1895-1964) kuşağının en parlak deneme yazarlarındandı. Jorge Luis Borges ve Eduardo Mallea'dan başka bugün şu isimleri de saymak gerekir: Ricardo Saenz-Hayes(doğ. 1888) Rafael Al-berto Arrieta (doğ. 1889) Bernardo Canal Feijoo (doğ. 1897) Angel Battistessa (doğ. 1902). Yeni kuşağın temsilcileri diğerlerinin yanı sıraEnrique Anderson İmbert (doğ. 1910) özellikle sanat tenkitçisi olan Romual-do Brughetti (doğ. 1913) Antonio Pages Larraya (doğ. 1918) Juan Carlos Ghiano'-dur (doğ. 1920).
• Basın. İlk Arjantin gazetesi 1801-1802 yıllarında Buenos Aires'te yayımlanan el Telegrafo Mercantil'dir. Fakat bugün hâlâ yayımlanmakta olan gazetelerin çıkış tarihi 1860 yıllarına dayanır: 1862'de kurulan la Nacion ve 1869'da kurulan la Prensa dünyanın en tanınmış günlük gazeteleri arasında yer alır. Bu ikisi Güney Amerika'nın en yüksek tirajlı gazeteleridir (250 000 ile 350 000); la Prensa hattâ ispanyolca çıkan gazeteler içinde en yüksek baskısı olandır. 1905'te kurulan bağımsız akşam gazetesi la Razon 300 000 kadar basılır; eski peroncu gazete Democrada (350 000) ve günlük akşam gazetesi Noticias Graficas (300 000) bugün de en çok okunan gazeteler arasında yer alır. Bu gazetelerin hepsi Buenos Aires'te çıkar.
ALINTI
