Ekber ve Erşad nedir ? Sultan 1. Ahmed Hân Kimdir?

14. Osmanlı padişahı, 93. İslâm halifesi ve aynı zamanda Sultanahmet Camii’nin bânîsi olan Sultan 1. Ahmed Hân’ı vefâtının sene-i devriyesinde hizmetleriyle hatırlıyor, rahmetle ve minnetle yâd ediyoruz.

14. Osmanlı padişahı ve 93. İslâm halifesi olan Sultan Ahmed-i Evvel, 1590 senesinde Manisa’da doğdu. Babası Sultan 3. Mehmed, onun doğduğu sıralarda Saruhan valisi olarak görev yapmaktaydı. Annesi Handan Sultan, oğlunu çekişme ve mücadelelerden korumayı başarabilmiş, oğlunun tahta küçük yaşlarda çıkması sebebiyle siyasî ve idarî işlerde tecrübe kazanmış, kısacası devlet işlerinde etkili olmuş bir hanım sultandı. Kısa ama etkili bir ömrün ardından vefât eden Handan Sultan, hayr ve hasenatta bulunmayı severdi ve devletin hâkim olduğu muhtelif bölgelerde vakfiyeler tesis etmişti.

Sultan 1. Ahmed sarayda güzel bir şekilde yetiştirildi. Esasında veliahtlık yolu açık değildi fakat ağabeyleri Şehzade Selim ve Şehzade Cihangir’in erken vefat etmesi ve diğer ağabeyi Şehzade Mahmud’un öldürülmesinin ardından tahtın yolu kendisine açıldı. Babasının genç yaştaki ani vefatı üzerine 13 gibi erken bir yaşta, Eyüp Sultan’da kılıç kuşanarak tahta çıktı.

Annesinin vefâtı Sultan 1. Ahmed’i çok üzdü. Toparlanmakta bir süre zorluk çekti. Onun döneminde pek çok kale fethedildi ve Avrupa içlerinde ilerleme kaydedildi. Sonraki gelişmelerse maalesef Osmanlı Devleti’nin gerilemesine, mücadelelerin uzunca bir süredir devam ettiği Avusturya krallığı karşısında güç kaybetmesine sebep oldu.



1606 senesinde imzalanan Zitvatorok antlaşması ile Avusturya krallığı ile geçmişten gelen husumet yerini, bir nebze olsun barışa bıraktı. En uzun ömürlü Anadolu beyliklerinden olan Ramazanoğulları beyliği ortadan kaldırıldı.

Batıda sürüp giden sorunların yanı sıra doğudaki vaziyet de pek iç açıcı değildi. Safevîler rahat durmuyor, Osmanlı Devleti gayretini ortaya koysa da olumlu bir netice elde edemiyordu. Mücadeleler sonunda 1612 senesinde Nasuh Paşa antlaşması; bu antlaşmanın Safevîler tarafından bozulması üzerine de 1618 senesinde Serav antlaşması imzalandı.

Tarih boyunca devletlerin karşılaştıkları sorunlardan biri de isyanlardır. Sultan 1. Ahmed, devrinde cereyan eden isyanları bastırmakla uğraştı. Yavuz Sultan Selim Hân dönemindeki Bozoklu Celâl’in isyanını Anadolu’nun muhtelif bölgelerindeki isyanlar takip etti. Sultan 1. Ahmed devrinde ortaya çıkan isyanların bastırılması konusunda Sadrazam Kuyucu Murad Paşa’nın ısrarlı tavrı etkili oldu.



Fatih Sultan Mehmed devrinden itibaren Şehzadelerin en kuvvetlisinin tahta geçmesi, bazı mücadeleleri beraberinde getirdiği gibi, güçlü bir saltanatın devamının da vesilesi idi. Buna bağlı olarak yaşanmış olan birtakım üzücü hadiselerin artık son bulması niyetiyle Sultan 1. Ahmed Hân tarafından büyük olan kardeşin tahta çıkması yönündeki karar kanunlaştırıldı. Bu kanun vesilesiyle kendisinin üç oğlu da sırasıyla tahtta bulundular. Bu karar, Sultan 1. Ahmed devrinde alınmış en önemli idarî kararlardan biri olarak dikkat çekmektedir.



Sultan 1. Ahmed Hân, annesinin özel alakasıyla İslâm ahlâkı ve İslâm büyüklerine büyük bir hürmetle yetiştirildi. Onun İslâm’a bağlılığı çok yüksek, Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem)e olan muhabbeti ziyade idi.

İnşa ettirdiği eserlerle Osmanlı mimarisine büyük katkı sağladı. 1610 senesinde yapımına başlanan altı minareli ve 16 şerefeli Sultanahmed Camii, 1617 Haziranında ibâdete açıldı. Caminin temelleri kazılırken Sultan 1. Ahmed’in de eteğinde toprak taşıdığı ve terler dökülünceye kadar kazma vurduğu belirtilir.

Sultan Ahmet Camii, etrafında medreseler ve tabhanenin de bulunduğu müştemilatıyla aynı zamanda büyük bir külliyenin de merkezidir.

Şehzadebaşı’ndaki Kuyucu Murad Paşa Külliyesi, Mesih Paşa Camii ve Elmalı Ömer Paşa Camii, devrinde inşa edilmiş diğer büyük eserlerdir. Peygamber aşığı olan Sultan 1. Ahmed Hân, Hicaz bölgesinin imar durumuna da önem vermiş ve Kâbe-i Muazzama’nın duvarlarını tamir ettirmek başta olmak üzere, bölgede birçok tamirat yaptırmıştır.



Şatafattan hoşlanmayan, zevk u sefaya kapılmayan, Sultanlığın hakkını veren ve ağırlığını taşıyan Sultan 1. Ahmed Hân halk tarafından en çok sevilen padişahlardan biri oldu. Tabiatı pek yumuşak sayılmazdı. İhaneti affetmez, devlet işlerinde zafiyete müsamaha göstermezdi. Şiire ilgi duyardı ve Bahtî mahlasını kullanırdı.

Sultan 1. Ahmed Hân, yakalandığı ve 52 gün kadar mücadele ettiği belirtilen tifüs hastalığı sebebiyle 1617 senesinde vefât etti ve Sultanahmet Camii’nin yanında bulunan türbeye defnedildi. Mevlâ Te‘âlâ rahmet eylesin.