Gemi Nedir? Gemi Türleri ve Çeşitleri

Gemi, su üstünde dengede durabilen, manevra kabiliyeti bulunan (makine, yelken, kürek yardımı vb.) belli bir büyüklüğe sahip olan ulaşım aracıdır.
Tarihi

İlk olarak MÖ 4000 yıllarında Eski Mısırlıların uzun kamışlı tekneler yapması gemilerin bilinen en eski örneğini oluşturmuştur. MÖ 3000 yıllarından sonra Polinezyalılar, Pasifik Okyanusu'nda uzun mesafeler katedebilmelerini sağlayan Polinezya navigasyon sistemini (12 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) oluşturdular. MÖ 15. yüzyıldan itibaren Fenikeliler kurdukları ticaret kolonileri aracılığıyla bütün Akdeniz’e yayılmışlardı. Koloniler arasında ulaşım ve ticaret, gemiler aracılığıyla sağlanıyordu.

700-1000 yılları arasında Vikingler uzun tekneler yapmışlardır. 1500'lü yıllardan itibaren kalyon adı verilen tekneler yapılmıştır. 19. yüzyılda yelkenlerin yerini buhar gemileri almaya başlamıştır. Bunlar hâlen kullanılmaktadır.

Gemi Türleri
Çeşitli gemi tipleri bulunmaktadır. Tanker, konteyner, cevher, LASH, kurtarma, buzkıran, yat, fabrika, frigorifik, savaş ve tekne başlıca gemi çeşitlerindendir.[4]

Kullanım Amaçlarına Göre
Ticari Gemiler

1. Balıkçı Gemileri
   1. Avlama gemileri
   2. Ürün işleme gemileri
2. Yolcu ve Taşıt Taşıyan Gemiler
   1. Kruvaziyer gemiler, yüksek hizmet standartları sunan turistik yolcu gemileridir.
   2. Feribotlar, kısa mesafeli yolcu ve araç taşıyabilen gemilerdir.
   3. Ro-Ro, tekerlekli taşıt taşıyan gemilerdir. Uzak mesafe kara yolu taşımacılığını kısaltma adına üretilmiş bir çözüm yöntemidir.
3. Yük Gemileri
   1. Kuru Yük Gemileri
      • Dökme yük gemisi, maden cevheri, hurda metal, hububat gibi dökme hâlde bulunan yükleri taşıyabilen gemilerdir.
      • Konteyner gemileri, özel olarak imal edilen çeşitli ebatlarda bulunan konteyner adı verilen kasaları taşıyan gemilerdir. Hızlı ve sık sefer yapan gemilerdir.
      • Genel kargo gemileri, paketli hâlde ve düzenli istif edilebilen yükleri taşıyabilen gemilerdir.
      • Soğuk havalı gemiler, yükleri bozulabilecek ürünlerden olan ve bunları soğutucularıyla koruyabilen gemilerdir.
   2. Tankerler,sıvı veya gaz hâlde yük taşıyan gemilerdir. Taşıdıkları yükün türüne göre özel olarak tasarlanıp donatılırlar.
      • Petrol tankerleri, ham petrol taşıyan gemilerdir. Genellikle petrol kuyusu, açık deniz platformu ya da terminallerden yükleme yapıp, rafinerilere tahliye yaparlar.
      • Ürün tankerleri, petrol ürünleri taşıyan, rafinerilerden yükleme yapan gemilerdir.
      • Kimyasal tankerler, sıvı hâlde kimyasal ürünler taşıyan gemilerdir.
      • Gaz tankerlerisıvılaştırılmış ya da sıkıştırılmış hâlde gaz taşıyan, özel yükleme-tahliye ve güvenlik sistemleri ile donatılmış, yüksek yatırım maliyeti ve özel işletme şartlarına sahip gemilerdir.
        • LPG Tankerleri: Sıvılaştırılmış petrol gazı taşıyan gemilerdir.
        • LNG Tankerleri: Sıvılaştırılmış doğal gaz taşıyan gemilerdir.

Askerî Gemiler
Muharebe gemileri
Savunma ve saldırı görevi yapan, ateş gücü olan askeri gemilerdir.

• Kruvazör
• Fırkateyn
• Korvet
• Zırhlı
• Muhrip veya Destroyer
• Uçak gemisi
• Helikopter gemisi
• Denizaltı
• Mayın Dökme Gemisi
• Mayın Tarama Gemisi
• Hücumbot
• Torpidobot

Destek gemileri
Muharebe gemilerine malzeme, personel, vs...destek olan ateş gücü bulunmayan askeri gemilerdir.

• Lojistik destek gemisi
• Çıkartma gemisi

Özel Amaçlı Gemiler

1. Hizmet Gemileri
   • Römorkör
   • Yangın söndürme gemileri
   • Kurtarma gemileri
   • Buzkıran gemiler
   • Hastane gemileri
2. Bilimsel Araştırma Gemileri

Gezinti ve Yarışma Gemileri

Sevk Sistemlerine Göre

1. Rüzgâr gücü kullanan gemiler, yelken yardımı ile ilerleyen gemilerdir. Günümüzde bu tür gemiler ticari taşımacılıktan öte gezinti amaçlı olarak kullanılmaktadır.
2. Buhar gücü kullanan gemiler, pistonlu buhar makinesi ya da buhar türbinleri ile üretilen gücü kullanırlar. Geçmişte kullanılan pistonlu makineler günümüzde pek kullanılmamaktadır. Buhar türbinleri ise yüksek güç ihtiyacı olan büyük tonajlı gemilerde tercih edilmektedir. Gemi adlarının önünde SS (steam ship) takısı ile ayırt edilebilirler.
3. Motor gücü kullanan gemiler, içten yanmalı bir Diesel ya da benzin motoru gibi makine ile sevk edilen gemilerdir. Yakıt olarak genellikle fuel oil, diesel oil ve benzin kullanılır. Gemi adlarının önünde MV (Motor Vessel), MT (Motor Tanker), MY (Motor Yacht) takısı ile ayırt edilebilirler.
4. Gaz türbini kullanan gemiler,
5. Nükleer güç kullanan gemiler, nükleer reaktör tarafından üretilen ısıyı kullanarak buhar türbini çalıştıran gemilerdir. Yüksek maliyet ve güvenlik gereksinimleri sebebi ile askerî gemilerde, denizaltılarda kullanılmaktadır.
6. Elektrik gücü kullanan gemiler, bu gemiler bir türbin ya da motor tarafından tahrik edilen bir alternatörün ürettiği elektrikle beslenen elektrik motoru ile ilerleyen gemilerdir.

Dizayn Özellikleri ve Yapısal Bileşenler
Modern bir yük gemisini oluşturan temel yapısal bileşenler tekne, üst yapıdır. Elektro-mekanik sistemler( ana makine, yardımcı makineler, güverte makineleri, elektronik sistemler), boru ve elektrik devreleri de donatım bileşenleridir.

• Tekne, geminin su ile temas eden ve yüzerliğini sağlayan dış kabuk olarak tanımlanabilir. Teknenin iç kısmı makine dairesi, yük taşınan ambar ya da tankları meydana getiren boşluklar ile ihtiyaç duyulan diğer sıvıların taşındığı tankları meydana getirmektedir.
• Üst yapı, köprüüstü, ofis, kamaralar, gibi yaşam ve yönetim alanalrının bulunduğu yapıdır.
• Makine dairesi, geminin ilerlemesini sağlayan ana makine ve diğer ihtiyaçları sağlayan yardımcı makinelerin bulunduğu kısımdır. Geminin tasarımına göre yeri değişmekle beraber günümüzde modern yük gemilerinde genellikle kıç tarafta bulunmaktadır.
• Boru devreleri, gemide ihtiyaç duyulan sıvı ve gazların iletimini sağlar ve kullanım amacı ile içinden geçen akışkana göre çeşitli malzemelerden imal edilmiştir.

1. Balast Devreleri: Geminin dengesini sağlayan balast tanklarını doldurup boşaltmada kullanılan devrelerdir.
2. Yakıt Devreleri: Ana ve yardımcı makinelerde yakılan yakıtın dolum ve transferini sağlayan devrelerdir.
3. Yağ Devreleri: Ana ve yardımcı makinelerde kullanılan yağın dolum ve transferini sağlayan devrelerdir.
4. Soğutma Suyu Devreleri: Soğutma için kullanılan deniz suyu ve tatlı suyun dolaşımında kullanılan devrelerdir.
5. Tatlı Su Devreleri: Kullanılan tatlı suyun iletimini sağlayan devrelerdir.
6. Atık Devreleri: Atık yıkama suları, sintine suları, tuvalet suları, atık yağların iletimi ya da gemi dışı tesislere bertaraf edilmesi için kullanılan devrelerdir.
7. Kargo Devreleri: Tankerlerde yükün yükleme ve tahliyesinde kullanılır.
8. Yangın Devreleri: Yangın söndürme sistemine su taşıyan devrelerdir.

Gemileri Tanımlamada Kullanılan Kavramlar
Boyutsal Kavramlar

• Boy, geminin baş kıç doğrultusundaki mesafedir. L harfi ile sembolize edilir. Tam boy (Loa), kaimeler arası boy (Lbp), su hattı boyu (Lwl) gibi çeşitli boy tanımları vardır.
• Genişlik, geminin ortasında iskele ve sancak güverte kenarları arasındaki mesafedir. B harfi ile sembolize edilir.
• Derinlik, güverte kenarından tabana kadar olan mesafedir. D veya H harfi ile sembolize edilir.
• Draft veya su çekimi, geminin su altında kalan kısmının derinliği yani üzme hattı ile taban arası mesafe olarak tanımlanabilir. T veya d harfi ile sembolize edilir.
• Fribord, geminin tekne kısmının su üstünde kalan kısmıdır. Derinlik ile draft arasındaki fark fribord değerini verir. f harfi ile sembolize edilir.

D = T + f

• Deplasman hacmi,
  geminin su altında kalan kısmının hacmidir. Bir diğer ifade ile geminin
  taşırdığı ya da yer değiştiren su hacmidir. V harfi ile sembolize
  edilir. Deplasman tonajı ise taşan suyun ağırlığı olarak ifade edilir. Deniz ya da tatlı su ortamına göre değişir. Δ sembolü ile gösterilir.

Δ = V (deplasman hacmi)* γ (suyun özkütlesi)

• Blok katsayısı, geminin narinliğini ifade eden; su
  altında kalan tekne hacminin, su altında kalan tekneyi içine alan
  prizmatik hacme orandır. Tekne formu dolgunlaştıkça değer 1'e yaklaşır.

CB= V / (Lwl * Bwl * T)

Kapasite ile ilgili tanımlar

• Deadweight Ton, geminin ağırlık olarak taşıma kapasitesini ifade eder. Bu taşıma kapasitesine yük, yakıt, yağ, su, kumanya, personel dahildir. DWT, dwt gibi sembollerle gösterilir. Genellikle metrik ton cinsinden (MT) ifade edilir.

1 MT = 1000 kg

• Gros Ton, geminin kapalı hacimleri toplamını ifade eder. Adının aksine ağırlık değil hacim ifade eder. GT kısaltması kullanılır.

1 GT = 100 feet küp = 2,83 metreküp

• TEU, İngilizce twenty-foot equivalent unit ifadesinin kısaltması olan, konteyner taşımacılığında boyu 20 feet olan konteyneri belirten ölçü birimidir. Konteyner gemilerinin yük kapasiteleri TEU olarak belirtilir.

Yönler

• Baş ya da pruva geminin ön tarafını;
• Kıç ya da pupa arka tarafını;
• Sancak sağ tarafını;
• İskele sol tarafını;
• Borda yanları,
• Karina alt kısmını belirtir.