Huşyar Kadın Çeşmesi

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Beyoğlu ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

Kesme taştan inşa edilmiş dikdörtgen planlı kâgir bir yapı olan çeşmenin ön yüzü mermer kaplıdır. Arka kısmında, moloz taş ile tuğladan yapılmış tonozlu deposu bulunur. Dikdörtgen şeklinde ve üzerinde birtakım kabartma süslemelerin olduğu ayna taşının yer aldığı dikdörtgen nişin her iki yanında birer pilaster vardır. Alttan ve üsten birer silme, her iki yanından ise dörder oyuğa sahip birer pilasterle sınırlanan alınlıkta, beş satır ve iki sütun hâlinde çeşmenin kitâbesi yazılıdır. Alınlığın ortasında konumlanan elips şeklindeki madalyonda Abdülmecid'in tuğrası yer alır.

Tarihi​

Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşlerinden Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında[ yaptırıldı. Çeşmenin suyu, Pangaltı'dan ayrılan Kurtuluş kolu ile Kasımpaşa'ya giden kolların üçüncüsünden gelmekteydi. İbrahim Hilmi Tanışık 1943 tarihli eserinde, çeşmenin bir evin altında kaldığını ve teknesinin yere gömülü olduğunu aktarmıştı.

10 Kasım 1973'te alınan 7478 sayılı karar doğrultusunda çeşme, 2 Ekim 1977'de T.C. Resmî Gazete'de yayımlanan yazıda yer alan Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından "korunması gereken tarihî eser" olarak tanımlanan taşınmazlar arasında listelendi. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

Konumu ve mimarisi​

İstanbul'un Beyoğlu ilçesinin Hacıahmet Mahallesi'nde, Pir Hüsamettin Sokağı'nda konumlanan 21,35 m2lik tapu alanına sahip bir duvar çeşmesidir. Kesme taşla inşa edilmiş kâgir yapının kuzeybatıya bakan ön yüzü mermerle kaplıdır ve günümüzde beyaz üzerine kahverengi boya uygulaması vardır. 2,68 m genişliğindeki ön cephe, depodan 0,62 m ileri taşar. Ön cephenin her iki yanında yer alan 0,26 m genişliğindeki dikdörtgenler prizması şeklindeki iki pilaster, 1,02 m genişliğinde ve 0,41 m kalınlığındaki nişi meydana getirir. Nişin içindeki 0,81 m genişliğindeki dikdörtgen biçimli ayna taşını çevreleyen silmenin her iki yanı ile üst kısımlarında zikzak, her iki üst köşesindeki 0,16 × 0,15 m ölçülerindeki kartuşlarda ise iç içe geçmiş yapraklardan meydana gelen çiçek şeklindeki kabartmalar yer alır. Ayna taşının üst kısmında her iki yanda, köşelerden lüleye doğru uzanan, sarkan kumaş görünümlü perde kıvrımı motifli kabartma bulunur. Çeşmenin teknesi günümüzde, yol seviyesinin 0,5 m kadar altında kalır.

0,76 × 0,37 ölçülerindeki kitâbesinin bulunduğu alınlık alttan ve üstten, içbükey ve dışbükey hatlarla yukarıya doğru kademeli olarak genişleyen birer silmeyle sınırlanır. Alınlığın yanlarındaki sınırlarını ise; 0,23 m yüksekliğinde ve 0,025 m genişliğinde dörder oyuk içeren, 0,135 m genişliğinde 0,55 m yüksekliğindeki birer pilaster oluşturur.

Kitâbenin ortasında, dal ve yaprak motifleriyle çevrili, büyük ekseni 0,535 m uzunluğundaki bir elips biçiminde, içinde Abdülmecid'in tuğrasının olduğu bir madalyon vardır. Madalyonun dışında, dört köşesine birer tane çiçek şeklinde düzenlenmiş, yıldız motifli kabartmalar konumlanır. Talik hattıyla yazılmış, beş satır ve iki sütun olarak düzenlenmiş kitâbede tarih yer almaz, ancak son iki dizedeki noktalı harfler kullanılarak ebced hesabıyla tarih düşülmüştür. Kitâbe metni şu şekildedir:


Çeşmenin kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan 4,62 × 5,20 m ölçülü dikdörtgen planlı deposu, tuğladan yapılan tonozla örtülüdür. Depo 0,3 m kalınlıktadır; duvarları moloz, taş, tuğla malzeme ve almaşık teknikle örülmüştür. Deponun kuzeydoğu kısmı, güneydoğusundaki tonozun bir bölümü yıkılmıştır.