İsrail Devleti'nin Kuruluşu ve 1. Arap-İsrail Savaşı

Giri: Arap-srail Savalar
Arap-srail Savalar, 20. yzyln ikinci yarsnda Ortadou blgesinde yaanan savalar dizisidir. II. Dnya Sava'nn bitmesinin ardndan kurulan srail ile evresindeki Arap Devletleri (balca Msr, Suriye, rdn ve Filistin) arasnda yaplmtr. Bu savalarn sonucunda doan Filistin Sorunu, hl zlememi ve gnmze kadar gelmitir.

Bu savalardan balcalar unlardr:

1. 1948 Arap-srail Sava
2. 1956 Svey Krizi
3. 1967 Alt Gn Sava
4. 1973 Yom Kippur (Ramazan) Sava
5. Lbnan sorunu
6. 2006 srail-Lbnan Krizi
7. 2008-2009 srail-Gazze atmas
   

srail Devleti'nin Kuruluu Orta dou... Modern zamanlarda ok nemli deiiklikler geirmi,eski ve kkl corafya...Bernard Lewis'in ifadesiyle, Birinci Dnya Sava ncesinde Ortadou'da iki buuk devlet vard; Osmanl, ran ve yarm olan Msr. Dnya sava sonrasnda ise bu iki buuk devletin yerini irili ufakl birok devlet ald. zellikle kinci Dnya Sava sonrasnda Ortadou'da birok Arap devlet kuruldu. Bu devletlerin ou, ngiliz mandasndan kurtuluyorlard. Ancak yeni oluan bu Arap devletlerin temel sorunu, Filistin meselesiydi. Dier taraftan bu Arap devletlerin d politikalar da farklyd. Souk sava srasnda Sovyetler'in Orta Dou'ya szmasna pek dikkat edilmemiti. Ancak srail'in kurulmas, Arap dnyasn derinden etkilemiti.

I. Dnya Sava sonunda ngiltere'nin mandasna verilen Filistin, Yahudilerle Araplar arasndaki atmalar yznden ngiltere'nin bana dert olmutu. ki sava aras dnemde ngiltere'nin Araplarla Yahudileri uzlatrmak iin harcad abalar, bir netice vermedii gibi; Filistin topraklarn bu iki millet arasnda taksim etmek istemesi de bir zme ulamad.

Ne var ki ngiltere, Filistin'de ki durumun daha ktye gitmesini nlemek iin 1939 ylnda, Filistin'e yaplacak Yahudi glerini snrlad. Fakat bu sefer Avrupa'nn eitli yerlerinden Yahudiler, Filistin'e kaak olarak girmeye baladlar. Bu kaak gleri "Haganah" adl gizli bir tekilat organize ediyordu. Filistin'deki ngiliz kuvvetleri, bu kaak gleri nlemeye alnca ngiliz askerleri ile Yahudiler arasnda silahl atmalar kt. Bu atmalarda "Irgun" adl Yahudi tedhi tekilat, aktif bir rol oynamaktayd.

Filistin'de faaliyette bulunan Yahudi terr rgtleri Haganah, Hrriyet mcahitleri, Lohmei ve Sternistler'di. Bu rgtler, birlemiyor; ama ibirlii iinde davranyorlard. 31 Ekim'i 1 Kasm'a balayan gece, bu terr rgtnn ibirliiyle Filistin'deki petrol rafinerilerine ve demir yollarna sabotaj yapld. Hayfa Liman'nda, Yahudi glerini kontrol eden bir ngiliz polis botu, batrld. Artk ngiltere'nin sabr tamt. Ancak ngiltere'nin karsnda bir sorun vard: Amerika... Amerika, bandan beri Yahudileri destelemi ve ngiltere'ye bu konuda bask yapmt.
ngiltere,1945 ylnda Filistin'de 50.000 asker bulunduruyordu. Terr olaylarnn artmas sonucu, 1945 ylnn sonunda bu say 80.000'e,1947 ylnda ise 100.000'e karld. Btn bu olanlara ramen ngiltere, ABD yznden gereken sertlii gsteremiyordu... ngiltere'nin btn tedbirlerine ramen, Yahudi ajansnn Avrupa'daki tekilat MOSSAD, 1945 ve 1948 yllar arasnda yaklak 70.000 Yahudiyi kaak olarak g ettirdi. Bu artlar altnda ngiltere, meseleyi Birlemi Milletler'e gtrecekti.

Mart 1945'te Msr, Irak, Suriye, Lbnan, Suudi Arabistan,Yemen ve henz ngiliz mandas altndaki rdn, Arap Devletler Birlii'ni kurmulard. Hedefleri, antlamalar iptal ettirerek blgedeki yabanc varln sona erdirmekti. Bu srada Trkiye ise bar yanls bir tutum sergiliyordu. Fransz askerleri, Suriye ve Lbnan'dan karken rdn' tandklarn aklyorlard.

ngiltere, 1947 senesinin Nisan'nda Filistin meselesini BM genel kuruluna gtrd.Yaplan mzakerelerde Trkiye'nin tavr, Araplarn yannda yer almakt. Sonunda Filistin'i Araplarla Yahudiler arasnda taksim eden plan, 27 Kasm 1947'de Genel Kurul'da oyland. Bu karara gre Filistin'de kurulacak, Yahudi ve Arap devletleri arasnda ekonomik ibirlii salanacak, Kuds ise devletler aras stat kazanacakt. Trkiye, plan aleyhine oy veren 13 lkeden biriydi. SSCB'nin ABD ile taksim lehine oy vermesine Araplar byk tepki vermiti. Hatta Araplar, bu gn ulusal matem gn ilan ettiler. Genel Kurul'da kabul edilen bu taksim, her iki taraf da tatmin etmemiti.iddet olaylar giderek trmanyordu...

Birlemi Milletler'in karar zerine ngiltere, yapt bir aklamada, 15 Mays'1948 den itibaren Filistin'de ki btn kuvvetlerini ekeceini ilan etti ve Nisan 1948 den itibaren kuvvetlerini ekmeye balad. Bu ekme iinin tamamlanmasndan bir gn nce de, David Ben Gurion bakanlnda 14 Mays 1948 gn Tel-Aviv'de toplanan Yahudi Milli Konseyi, srail Devleti'nin kuruluunu ilan etti.[SUP][3][/SUP] Bunun hemen ardndan ABD ve ertesi gn de Sovyetler Birlii, srail'i tandn aklad. Bu gelimelerin ncesinde ise ngiliz birlikleri, blgeyi terk etmeye balamlard bile.

1. Arap-srail Sava (1948-1949) 14 Mays 1948'de, srail Devleti'nin kurulmasndan hemen birka saat sonra genel bir Arap taarruzu ve dolaysyla Arap-srail Sava balad. Gerilla mcdelesi eklinde balayan sava, Msr, Suriye, rdn, Lbnan, Irak ve Suudi Arabistan'n da katlmasyla bym ve sekiz ay kadar devam ettikten sonra 7 Ocak 1949'da Rodos Adas'nda imzalanan atekes anlamasyla son bulmutur.

Msr, Irak, Lbnan, Suriye ve rdn ordular, srail'e operasyonlar yapmaya baladlar. Say bakmndan stn olmasna ramen Arap devletleri, diplomatik olarak knt iindeydiler. zellikle sava stratejisinin olmamas, Arap devletlerini ok uratracakt. srail ise henz bir dzenli ordu kuramamt. Silahlarn ekoslovakya'dan getirtiyorlard. Ayrca d politikada ABD ve SSCB'yi arkalarna almlard. Diplomatik srete srail'e sorun karabilecek tek lke vard: ngiltere. Ancak onlar da tm askerlerini aylar ncesinden ekmilerdi.

Arap ordular, Msr Kral Faruk ve rdn Kral Abdullah tarafndan komuta ediliyordu. Ancak bu iki kraln da stratejileri farklyd. Bu nedenle komuta sorununu zmek iin Amman yaknlarnda bir araya geldiler..

Msr, stratejik neme sahip Gazze eridini igal etmiti. Kral Abdullah, din ve siys neme sahip Eski Kuds' igal ederken; srail, Jaffa, Galiee ve Nazarreth'i almt.O srada Msr ordusu, Negev'i alarak srail ile balantsn kesti. Kral Abdullah'n ordusu, Dou Kuds' ele geirmi; ama daha ileri gidememiti. Ancak Arap ordusu, ksa srede yorulmutu. srail ordusu, harekete geti. Ksa srede ilerleyen srail, gneyi ele geirdi. Hatta Svey'e inmek bile istemiti. Ancak ngiliz ordularnn Svey'te bulunduu haberi, onlar durdurmaya yetti.

Bu savata Msr, rdn, Suriye ve Irak kuvvetleri, ynden saldrya geerek nemli ilerlemeler kaydettiler. Ancak Batl glerin srail'i desteklemesi zerine sava, Araplarn aleyhine dnt. Ayrca srail, sava srasnda Sovyetler Birlii'nden de nemli oranda yardm ald.in ilgin taraf, Amerika, yeni srail devletini 14 Mays gn tand halde, Sovyet Rusya, Arap-srail savann kmasndan iki gn sonra tand. Yani Sovyetler, aka Araplar'a kar cephe alm oluyorlard. Kald ki, bununla da yetinmediler. ngiltere ve Amerika, sava kar kmaz Filistin kylarn abluka altna alp, Filistin'e silah sevkyatna ambargo koyduklar halde; Sovyetler, kurduklar bir hava kprs vastas ile ekoslovakya'dan Yahudilere hafif toplar ve otomatik silahlar sevk etmeye balad.

srail, Sovyetler'den gelen uaklarla rdn ve Suriye'nin bakentlerine saldrd ve bu saldrlarda ok sayda sivil hayatn kaybetti. srail, sava sonunda 1947'de taksim plan ile elde ettii V'lk Filistin topran % 78'e kard. Yahudi zulm altnda yaamak istemeyen 700.000 Filistinli, evlerini terk etmek zorunda kalarak komu lkelere veya Araplarn youn olduu blgelere sndlar. Yurtlarn terk eden Filistinlilerden 250.000'i, Gazze'ye yerletirildi. Filistinlilerin baka lkelere g ve Yahudilerin Filistin'de gn getike artan nfusu, demografik yapnn blgenin asl yerleik halk olan Araplar aleyhine dnmesine neden oldu ve bugne kadar sregelen Filistinli mlteciler sorunu balad.

Arap - srail sava bir yl kadar srd, srail'in ancak 75.000 kiilik muntazam bir ordusu olmasna ve be Arap devletinin saldrsna uramasna ramen, Araplar her yerde ar yenilgiye uradlar. lerinde en iyi dveni, rdn ordusu oldu.
Sava kt andan itibaren Birlemi Milletler de bir atekes salamak iin taraflar arasnda araclk abalarna giriti. Bu abalara, Araplarn beceriksizlii ve yenilgileri de eklenince, Arap lkeleri iin srail atekes imzalamaktan baka are kalmad. srail Msr atekes anlamas, 24 ubat 1949'da Rodos'ta, srail- Lbnan atekes anlamas 23 Mart 1949 da Ras-en-Nakura'da, srail-rdn atekesi 3 Nisan 1949'da Rodos'ta ve srail-Suriye atekesi de 20 Temmuz 1949 da Manahayim'de imzaland. Irak'n srail ile snr olmad iin herhangi bir atekes anlamas imzalamas da sz konusu olmad.

Filistin'i kurtarma amacyla savaa girmi olan rdn, Bat eria'ya; Msr da Gazze eridi'ne asker yd. Sina'nn byk bir ksm, srail'in igli altnda kald. Kuds'n kontrol ise, batda srail, douda rdn arasnda blnd.
1948 sava sonrasnda savaa katlan Arap lkelerinde siys rejim deiikliine varan karklklar yaand. En nemli deiiklik, Msr'da gerekleti. Msr'da Kral Faruk bir darbe ile tahttan indirilerek yerine General Necib getirildi.
Savatan en karl kan taraf, srail oldu. 1914'te 85.000, 1943'te 539.000 , 1946'da 608.000, 1947'de 650.000 olan Filistin'deki Yahudi nfusu, sava sonras anlamalarn imzaland 1949 ylnda 758.000'e ulat. rdn de srail'den sonra en ok toprak kazanan lke oldu.

Sava bitmiti; ama etkisi ve uzantlar, etkin bir biimde sryordu. zellikle Kral Abdullah'n Arap Devletler Birlii'ndeki sert klar, Arap devletleri arasnda gerginlie yol amt. Arap devletler arasnda en byk asker gce sahip Msr ve rdn, otorite savana balamlard. Arap Devletler Birlii, imdiki Filistin'de yeni bir devlet kurulmasn isterken Kral Abdullah ise arta kalan srail'den arta kalan topraklarn rdn'e katlmasn istiyordu.

Birlemi Devletler ise ok daha farkl bir konuyla,Kuds'n tarafsz kalmas iin urayordu. Kuds'teki srail ordusunun ehri boaltmasn istiyorlard. Baz Arap devletleri de bu teklifi destekliyordu. Kral Abdullah iin, Kuds ve kentteki nemli camileri kontrol alnda tutmas, Filistin'de konumunu salamlatrmak iin artt. Her eye ramen Arap Devletler Birlii, 1949 ylnn Ekim'inde yaptklar bir aklamayla Kuds'n tarafsz kalmasna kar kyorlard. Bu geen srede Kral Abdullah, garip diplomatik almlara balamt. srail ile yaknlaan Kral Abdullah, zellikle Msr ile ztlamaya balad. srail ile anlaarak Gazze'ye bir hat ekilmesini dahi teklif eden Kral Abdullah, Msr'da kan bir gazete tarafndan Araplarn ve slam'n dman olarak gsteriliyordu.

srail, Arap lkelerinin tepkisine ramen 23 Ocak 1950'de Kuds' bakent ilan etti. Bunun zerine Arap lkeleri, srail ile atekes anlamas imzalam olmalarna ramen bar anlamas yapmaya yanamadlar. 17 Haziran 1950'de aralarnda asker ittifaklar yaptlar. Dier yandan Batl glerin Araplara ambargo uygularken, srail'i desteklemeleri, gerginlii iyice arttrd. 25 Mays 1950'de ABD, ngiltere ve Fransa tarafndan "l Bildiri" ilan edildi. Sz konusu bildiri, "Ortadou'da gven ve istikrar uruna alan Batl bir lke" oluu itibariyle srail'in himayesini ve korunmasn kapsamaktayd. Bu, Batl devletlerin srail'in blgede gerekletirdii btn eylemlerin ardnda olduunu ve gerektiinde srail'i desteklemekten geri kalmayacaklarn aka deklare eden bir durumdu.

Kral Abdullah, 20 Temmuz 1951'de, Kuds'teki El-Aksa Camii'nde suikaste kurban gidiyordu. Tahta geen olu Hseyin, 11 Austos 1952'de kral olduunda; rdn'n nfusunun te ikisi, kaak Filistinlilerden oluuyordu. Bu Filistinliler, rdn ekonomisini birka yl iinde parampara edip srail'in Ortadou'nun lideri haline gelmesini salayacaklard...

............