MURATS44
Özel Üye
Osmanlı'dan farklı taktik
Osmanlı, çekirge istilasına karşı bakın nasıl bir yöntem kullanmış?
Son günlerde Van ve çevresinde görülen çekirge istilasını araştıran Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi, Osmanlı zamanında bulunan çözümü sayfalarına taşıdı. Osmanlı Arşivleri Uzmanı Kasım Hızlı’nın kaleme aldığı, ‘Çekirge istilasına çözüm sığırcık kuşu’ başlığını taşıyan yazıda çekirge istilasına karşı mücadelede başvurulan ilginç yöntemlere yer veriliyor.
Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi, Haziran sayısında özellikle Osmanlı’nın son dönemlerinde halkı çaresiz bırakan çekirge istilasına ve bulunan yöntemlere yer verdi. Van ve çevresinde yeniden ortaya çıkan bu sorunla ilgili geçmişte bulunan çözümlere değinen dergi haberinde, “Osmanlı’nın son dönemlerinde gün geçmiyordu ki Bafra’dan, Bingazi’den, Halep’ten, Şam’dan, İskenderun’dan, Tarsus’tan, Sandıklı’dan velhasıl memleketin her bir köşesinden çekirge istilası haberleri gelmesin. Hayatı adeta felç eden çekirge istilaları, halkı da yöneticileri de sıkıntıya sokuyor, bu gibi vakalarda öşürler alınmıyor, vergiler ise ya siliniyor ya da erteleniyordu.” diye yazan Osmanlı Arşivleri Uzmanı Kasım Hızlı, çekirge istilasının giderilmesi için maddi tedbirlerin yanında manevi tedbirlerin kendisini çok şaşırttığını kaydetti.
ÇEKİRGE İÇİN ŞAM’A ASKER GÖNDERİLMİŞ
Çekirge istilasına uğrayan beldelerde halk evvela imece usulleriyle kendi imkanlarını kullanıp çekirgelerden kurtulma yollarını arıyordu. Baş edemezlerse yardımlarına asker koşuyordu. Şam’da 1852’deki çekirge istilasında birkaç tabur asker gönderilerek ahali sıkıntıdan kurtarılmıştı. Diğer taraftan çekirge itlafında gayreti görülenler, teşvik için İftihar Madalyası’yla taltif ediliyordu.
ÇEKİRGEYLE KIBRIS USULÜ MÜCADELE
Çekirgelere karşı her yörenin kendine göre geliştirdiği bir mücadele yöntemi mevcut idi. Kıbrıs halkının geliştirdiği yöntem en çok tavsiye edilenler arasında gösteriliyordu. Makaleye göre bu usül şöyle anlatılıyor: “Elli metre uzunluğunda ve seksen santimetre yüksekliğinde bir bezden ibarettir. Bu bezin içine bir çukur kazılır ve içi teneke veya çinko kaplanır. Ahali çekirgeleri bu beze doğru sevk eder. Çekirgeler bezlerin bulunduğu yere gelince üzerine çıkarlar fakat muşambadan kayıp çukura düşerler. Çukurun ağzındaki yerin iç tarafı teneke veya çinko olduğundan dışarı çıkamazlar. Çukurun üzeri hemen toprakla ve sönmemiş kireçle örtülür.”
ÇEKİRGE DÜŞMANI SIĞIRCIK KUŞLARI
Çekirge ile mücadelenin tamam olması için çekirgelerin toprağa bıraktığı yumurtaların toplanıp yok edilmesi gerekiyor. Bu nedenle bütün kış çekirge yumurtaları toplanmaya çalışılır. Sığırcık kuşları ise çekirge yumurtalarını topraktan çıkararak yiyip yok ederler. Çekirgeleri dahi yok ettikleri için bu kuşlar çekirge istilasına uğrayan yere geldiklerinde korkutup kaçırılmamalı ve avlanmamalıdır…”
ÇEKİRGELERİ SIĞIRCIK KUŞLARINA YOK ETTİREN ŞEYH
Yedikıta dergisinde yer alan makalede, çekirgelerle mücadelede en ilginç, en şaşırtıcı yöntem sığırcık kuşlarını çekirge istilasına uğrayan memleketlere getiren sığırcık suyu. Kasım Hızlı bu yöntemi şöyle anlatıyor: “Bir beldede çekirge istilası olduğunda “sığırcık şeyhleri” kendilerinin himayesinde bulunan suları özel metotlarla o beldeye götürürler. O suyla beraber sığırcık kuşları da oraya akın edip çekirgeleri telef ederler. Bu işi herhangi bir su veya insanla yapmak mümkün değildir. Belli yerlerde olan sığırcık suyunu sığırcık şeyhleri, istila olan yerlere götürerek zararın giderilmesi için gayret sarf ederler. Çekirge istilasına karşı sığırcık suyu ile mücadele veren şeyhlerden en meşhuru Ankara Kızılcahamam’ın Şeyhler köyündeki Şeyh Ali Semerkandî hazretleri idi. O ve onun neslinden gelenler, tekkedeki suyu alarak istenen yere ulaştırırlardı. Bunun için gerekli yerlere yazılar yazılır ve suyu götürecek şeyhlere kolaylık sağlanması, ücretsiz seyahat edebilmeleri merkez tarafından temin edilir ve yol tezkiresi verilirdi. 1889 yılında Şeyh Ahmed ve Şeyh Mehmed efendiler tekkeden aldıkları sığırcık suyunu Trablusgarp ve Bingazi vilayetlerine götürürlerken kendilerine birer kıta tezkire verilmiştir. Bunun gibi birçok sığırcık suyu talep dilekçesi ve şeyhlere verilen tezkire Osmanlı Arşivleri’nde mevcuttur."
SANDIKLI 19 GÜNDE ÇEKİRGELERDEN NASIL KURTARILDI?
1916 yılında Afyon Sandıklı’da çekirgelerin bu usulle yok edilmesi şöyle anlatılıyor: “Şeyh Abdülkadir Efendi başkanlığında müritleri Mehmed Efendi, Derviş Mehmed ve Haydar Efendi Ankara'dan Sandıklı'ya doğru yola koyulur. Yaya olarak Afyon’daki kuyuya varırlar. Dua edilerek su testiye doldurulur. Testi yere konmadan ve beklemeden yaya olarak tekbir ve salâvat getirerek, dualar ve ilticalar edilerek Sandıklı’ya doğru yola çıkılır. Taşlıkır Mevkii’ne gelince üstlerinde sığırcık kuşları toplanmaya başlar. Kuşlar çoğalarak şehre doğru gelmektedir. Sandıklı halkının hepsi tekbirlerle onları şehrin dışında karşılarlar. Sığırcık kuşları çekirgeleri tutar ve öldürmeye başlar. Fakat kana bulanan ağızlarının yıkanması için su gerekir. Tellallar, evlerde bulunan suların sokaklara dökülmesini halka ferman eder. Sularda ağzını yıkayan sığırcık kuşları durmadan çekirge öldürmeye devam eder. Halka, ölü çekirgelerin hükümet tarafından kilo ile alındığı, toplayanlara para verildiği ilan edilir. Toplanan çekirge ölüleri, çukurlara gömülür. Sığırcıklar 19 günde ne kadar çekirge varsa temizlerler. Sandıklı, Şeyh Abdülkadir Efendi sayesinde bu felaketten kurtulur. Bu testi hatıra olarak yıllarca Ulu Cami minberinde sergilenmiştir.”
