Osmanlı İmparatorluğu'nda Sicill-i Ahval Dâiresi

Memurların sicil kaydının tutulduğu daire. Osmanlı devletinde memurların sicil kaydı 1878-79 (1296) senesinden sonra tutulmaya başlamıştır.
Memurlardan imzaları ile alınan hal tercümeleri (biyografileri) sıra numarası ile büyük deftere yazılıyor, bundan sonraki değişiklikler bu defter üzerinden yürütülüyordu. Zamanla ortaya çıkan hadiseler şahısların sicil özetlerine ilave edilirdi.

Dolayısı ile bu kayıltlar memurların hayatını ilgilendiren her türlü konuda başvuru kaynağı durumundadır. Bu şekilde devletin sonuna kadar tutulmuş olan ikiyüz’den fazla defter Başbakanlık Osmanlı arşivinde bulunmaktadır. Günümüzde Sicil-i Ahval defterlerinin hemen hepsi dijital ortama aktarılmış durumdadır.

Bundan başka Mehmet Süreyya Bey ( ö.1908) 1987 senesine kadar yüksek dereceli Osmanlı memurlarının önemli bir kısmının biyografilerini Sicil-i Osmanî adlı eserinde vermektedir. Mehmet Zeki Pakalın’ın Sicil-i Osmanî zeyli ve Son Osmanlı Büyükleri Ansiklopedisi ‘de bu konuda zikr edilebilir.

Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki Sicil-i ahval defterlerindan bazı nüshalar aşağıdadır ;





Osmanlı Devlet teşkilatında görev alan memurlara ait, vazifeleri süresince hal tercemelerine konu olan, özel haller veya memuriyet esnasındaki haller, tarihi seyr, ahlak ve gidişat gibi durumların, resmi belgelerin kaydedildiği defterlerin tescili işlemine Sicill-i Ahval, meydana gelen defterlere de Sicill-i Umumi Defterleri adı verilmiştir.
Sicill-i Ahval Komisyonu’nun kurulup çalışmaya başladığı 1879 tarihine gelinceye kadar Osmanlı Devleti’nde vazifelilerin sicillerini bir defterde toplayan büro hizmetlerine rastlanmamaktaydı. “Sicill-i Ahval Komisyonu” ile başlayan sicil çalışmaları; H. 1314 /M. 1896’da bu komisyonun lağvı ile yerine kurulan “Memurin-i Mülkiye Komisyonu’nca, hiçbir daireye bağlı olmadan yürütülmüştür. H. 1326 / M. 1908 yılında II. Meşrutiyeti müteakip Memurin-i Mülkiye Komisyonu kaldırılarak “Sicill-i Ahval İdaresi” da altında yeniden, fakat Dâhiliye Nezareti teşkilatı içinde teşekkül ettirilmiş, böylece ayrı bir daire kurulmuştur.

Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar devam eden Dâhiliye Nezareti Memurin ve Sicill-i Ahval İdaresi’nin tescil işlemleri, bu defterlere zeyl olacak şekilde ilave edilmiş, Memurin Muamelat Dosyaları halinde tanzim edilerek saklanmıştır.

Sicill-i Ahval Defterleri’nde tercüme-i hal sahiplerinin ismi, mahlası veya künyesi, babası memurinden ise memuriyetinin rütbesi, maruf zevattan ise hangi sülaleye mensup olduğu, göreve başlayışları, tahsil durumları, liyakat ve ehliyet dereceleri, varsa azl, tayin ve muhakemeleri, gayr-i müslim tebaadan ise, milliyeti kaydedilmiştir.

Sicil kaydı aranılan memurun, baba ismi ve doğum tarihi bilinirse hazırlanan fihrist defterleri vasıtasıyla hangi defterlerde kayıtlı olduğu kolaylıkla bulunabilir. Memur adlarına göre alfabetik olarak tanzim edilmiş olan 17 cilt fihristi vardır.

Osmanlı Devlet teşkilatında görev alan memurlara ait, vazifeleri süresince hal tercemelerine konu olan, özel haller veya memuriyet esnasındaki haller, tarihi seyr, ahlak ve gidişat gibi durumların, resmi belgelerin kaydedildiği defterlerin tescili işlemine Sicill-i Ahval, meydana gelen defterlere de Sicill-i Umumi Defterleri adı verilmiştir.

Sicill-i Ahval Komisyonu’nun kurulup çalışmaya başladığı 1879 tarihine gelinceye kadar Osmanlı Devleti’nde vazifelilerin sicillerini bir defterde toplayan büro hizmetlerine rastlanmamaktaydı. “Sicill-i Ahval Komisyonu” ile başlayan sicil çalışmaları; H. 1314 /M. 1896’da bu komisyonun lağvı ile yerine kurulan “Memurin-i Mülkiye Komisyonu’nca, hiçbir daireye bağlı olmadan yürütülmüştür. H. 1326 / M. 1908 yılında II. Meşrutiyeti müteakip Memurin-i Mülkiye Komisyonu kaldırılarak “Sicill-i Ahval İdaresi” da altında yeniden, fakat Dâhiliye Nezareti teşkilatı içinde teşekkül ettirilmiş, böylece ayrı bir daire kurulmuştur.

Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar devam eden Dâhiliye Nezareti Memurin ve Sicill-i Ahval İdaresi’nin tescil işlemleri, bu defterlere zeyl olacak şekilde ilave edilmiş, Memurin Muamelat Dosyaları halinde tanzim edilerek saklanmıştır.

Sicill-i Ahval Defterleri’nde tercüme-i hal sahiplerinin ismi, mahlası veya künyesi, babası memurinden ise memuriyetinin rütbesi, maruf zevattan ise hangi sülaleye mensup olduğu, göreve başlayışları, tahsil durumları, liyakat ve ehliyet dereceleri, varsa azl, tayin ve muhakemeleri, gayr-i müslim tebaadan ise, milliyeti kaydedilmiştir.

Sicil kaydı aranılan memurun, baba ismi ve doğum tarihi bilinirse hazırlanan fihrist defterleri vasıtasıyla hangi defterlerde kayıtlı olduğu kolaylıkla bulunabilir. Memur adlarına göre alfabetik olarak tanzim edilmiş olan 17 cilt fihristi vardır.

Osmanlı Devlet teşkilatında görev alan memurlara ait, vazifeleri süresince hal tercemelerine konu olan, özel haller veya memuriyet esnasındaki haller, tarihi seyr, ahlak ve gidişat gibi durumların, resmi belgelerin kaydedildiği defterlerin tescili işlemine Sicill-i Ahval, meydana gelen defterlere de Sicill-i Umumi Defterleri adı verilmiştir.

Sicill-i Ahval Komisyonu’nun kurulup çalışmaya başladığı 1879 tarihine gelinceye kadar Osmanlı Devleti’nde vazifelilerin sicillerini bir defterde toplayan büro hizmetlerine rastlanmamaktaydı. “Sicill-i Ahval Komisyonu” ile başlayan sicil çalışmaları; H. 1314 /M. 1896’da bu komisyonun lağvı ile yerine kurulan “Memurin-i Mülkiye Komisyonu’nca, hiçbir daireye bağlı olmadan yürütülmüştür. H. 1326 / M. 1908 yılında II. Meşrutiyeti müteakip Memurin-i Mülkiye Komisyonu kaldırılarak “Sicill-i Ahval İdaresi” da altında yeniden, fakat Dâhiliye Nezareti teşkilatı içinde teşekkül ettirilmiş, böylece ayrı bir daire kurulmuştur.

Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar devam eden Dâhiliye Nezareti Memurin ve Sicill-i Ahval İdaresi’nin tescil işlemleri, bu defterlere zeyl olacak şekilde ilave edilmiş, Memurin Muamelat Dosyaları halinde tanzim edilerek saklanmıştır.

Sicill-i Ahval Defterleri’nde tercüme-i hal sahiplerinin ismi, mahlası veya künyesi, babası memurinden ise memuriyetinin rütbesi, maruf zevattan ise hangi sülaleye mensup olduğu, göreve başlayışları, tahsil durumları, liyakat ve ehliyet dereceleri, varsa azl, tayin ve muhakemeleri, gayr-i müslim tebaadan ise, milliyeti kaydedilmiştir.

Sicil kaydı aranılan memurun, baba ismi ve doğum tarihi bilinirse hazırlanan fihrist defterleri vasıtasıyla hangi defterlerde kayıtlı olduğu kolaylıkla bulunabilir. Memur adlarına göre alfabetik olarak tanzim edilmiş olan 17 cilt fihristi vardır.