Şelale nedir ? Şelale manzaraları

ŞELÂLE (Çavlan);

Akarsu yatağının, dike yakın bir biçimde âniden düştüğü, suların yüksekten dökülerek aktığı kısmı. Daha küçük çapta olan şelâleye "çağlayan" denir.

Bir kaynak veya kar-buz suyunun dağ yamacından fışkırarak akması şelâle meydana getirebilir. Bu durumda suyun aktığı yatakla döküldüğü yatak arasında birkaç yüz metre yükseklik farkı bulunabilir. Genellikle ırmak sularının normal akışını bırakarak yüksekten döküldüğü yerlerde şelâle meydana gelir. Eğer sular çok miktarda aşındırıcı madde taşıyorsa, şelâlenin eteğini oyar ve duvarların parçalanarak yıkılmasına ve aşınmasına yol açar. İri döküntülerin çok az bulunduğu bölgelerde ise şelâleler görünüşlerini muhâfaza ederler.

Şelâlelerin en önemli özelliklerinden biri çok büyük aşındırma gücüne sâhip olmalarıdır. Aşınmanın hızı, suyun düşme yüksekliğine, düşen suyun hacmine, aşağıya taşıdığı aşındırıcı maddelerin yapısına göre değişir. Çoğu zaman şelâlelerin düşme hattı aşınarak, akarsu kaynağına doğru geriye kayar. Bâzan da aşındırmanın yönü aşağıya yöneliktir. Böylece suların düştüğü ağız bölümü aşınarak daha yumuşak bir eğim kazanır. Şelâleler suyun döküldüğü yerde geniş ve derin çukurlar meydana getirir. Bâzı durumlarda bu çukurların derinliği düşme yüksekliği kadar olabilir.

Şelâlelerin yüksekliğiyle döktükleri su miktarı arasında her zaman doğrudan bir bağıntı bulunmaz. 300 metrenin üstündeki şelâlelerin çoğunda dökülen su miktarı azdır. Öyle ki taban bölümünde su ancak bir çiy gibi çevreye yayılır.

Şelâlelerin yeryüzündeki dağılımı düzensizdir. Temel olarak üç çeşit bölgede bulunur: Bunlar yüksek platoların kenar bölümleriyle buraları kesen büyük çatlak hatlarda; karaların iç bölümlerinde bulunan yüksek yerlerde ve kıyı bölgelerinde yer alan gevşek tortul kütleler arasındadır.

Dünyânın çeşitli ülkelerinde bulunan bâzı şelâlelerin yükseklikleri şöyledir:

Venezuella'da bulunan Angel Şelâlesi 979 m
Güney Afrika'da bulunan Tugela Şelâlesi 948 m
Zimbabve'de bulunan Mtarazi Şelâlesi 762 m
ABD'de bulunan Yosemite Şelâlesi 739 m
Yeni Zelanda'da bulunan Sutherland Şelâlesi 580 m
Fransa'da bulunan Gavarnie Şelâlesi 422 m
İtalya'da bulunan Serio Şelâlesi 315 m
İsviçre'de bulunan Reichenbach Şelâlesi 190 m
Kanada-ABD'de bulunan Niyagara Şelâlesi 49 m

Türkiye'de bulunan şelâlelerden ise Manavgat ve Düden en önemlilerindendir. Manavgat Çayı üzerindeki Manavgat Şelâlesinin tabiî görünümü son yıllarda bozulmuştur.

1. Sutherland Şelalesi, Güney Adası, Yeni Zelanda




580 metre yüksekliği ile Yeni Zelanda’nın en yüksek şelalesi olan Sutherland Şelalesi’ne ulaşmak için Yeni Zelanda’nın meşhur Milford Patikası’nda dört günlük bir yürüyüş yapmak gerekiyor. Dağları aşacak, asma köprülerden geçecek ve orman kulübelerinde konaklayarak masal gibi bir maceranın içine düşebilirsiniz.
Dünyanın tek bir noktadan akan en geniş ve en güçlü şelalelerinden biri olan Kaieteur Şelalesi’ne ulaşmanın tek yolu şelaleye yakın küçük bir alana charter uçuşu ile inmek. Bundan sonra ise yağmur ormanında 2 – 3 saatlik bir yürüyüş yapmak gerekiyor. Bulunduğu çevre ile birlikte nefes kesen bir manzara oluşturan şelalenin çevresi ünlü altın kurbağalarla dolu.

Bir Diğer adı Angel Şelalesi veya Salto Angel olan şelale, bilgi biraz tartışmalı da olsa, 979 metre ile dünyanın en yüksek şelalesi. Buraya ulaşmak pek kolay değil. İlk önce, başlangıç noktası olan ve gidilecek yere kadar size eşlik edecek yerel rehberlerle buluşma noktası olan Canaima kampına giden bir uçak bulmak gerekiyor. Nehrin yukarısına yapılan 4 saatlik bir kano yolculuğundan sonra sık ormanın içerisinde yaklaşık 90 dakika yürümek hedefe ulaşmanızı sağlıyor. Bir gece ormanda konakladıktan sonra ise geriye yine aynı rota ile dönülüyor. Gelirken ve giderken yapılan uçak yolculuğunun bir avantajı da bölgeyi, burayı 1930 yılında keşfeden ilk insan olan havacı Jimmie Angel’ın gözünden görecek olmak.2. Kaieteur Şelalesi, Mazaruni Potaro, Guyana


Dünyanın tek bir noktadan akan en geniş ve en güçlü şelalelerinden biri.

Bölgeye ulaşmanın tek yolu Kaieteur Şelalesi'ne yakın küçük bir alana charter uçuşu ile inmek. Bundan sonra ise seni yağmur ormanında 2 - 3 saatlik bir yürüyüş bekliyor. Bulunduğu çevre ile birlikte nefes kesen bir manzara oluşturan şelalenin çevresi ünlü altın kurbağalarla dolu. Görüntülerine aldanıp dokunayım deme, bu kurbağalar zehirli.

3. Shale Şelalesi (Chutes aux Schistes) Quebec, Kanada


Dünyanın tek bir noktadan akan en geniş ve en güçlü şelalelerinden biri olan Kaieteur Şelalesi’ne ulaşmanın tek yolu şelaleye yakın küçük bir alana charter uçuşu ile inmek. Bundan sonra ise yağmur ormanında 2 – 3 saatlik bir yürüyüş yapmak gerekiyor. Bulunduğu çevre ile birlikte nefes kesen bir manzara oluşturan şelalenin çevresi ünlü altın kurbağalarla dolu.

4. Virginia Şelalesi, Kuzey Batı Bölgelesi, Kanada


Hem dev bir şelale, hem de 1970’li yıllarda UNESCO Dünya Mirası listesine alınan ilk dört yerden biri olan Virgina Şelalesi’ne giden en kolay yol, suya inebilen küçük bir charter uçağına binip Nahanni Ulusal Parkı’na inmek ve şelaleye kadar kısa bir yürüyüş yapmak. Ama bu macerayı ömür boyu hatırlanacak bir geziye dönüştürmek için, aynı mesafeyi kanoyla 21 günde geçmek de bir seçenek. 100 metre yüksekten aşağıya dökülen suları tam tepede ikiye ayıran Mason’s Rock da bu manzarayı eşsiz kılan en önemli unsur.

5. Kerepakupai Meru, Bolivar, Venezuela


Kerepakupai Meru Şelalesi (İspanyolca: El salto Ángel), Venezuela'da bulunan dünyanın en yüksek çağlayanıdır. National Geographic ekibi tarafından 1949 yılında yapılan resmî ölçüme göre 979 m yüksekliğindedir.

Auyantepui Dağı’ndaki Canaima Ulusal Parkı’nda yer alan şelale aynı zamanda Pixar yapımı UP isimli filme de konu olmuştu (orada “Cennet Şelalesi” olarak anılıyordu).

Angel Şelalesi ismini, şelalenin üzerinden ilk defa uçarak geçen ve daha sonra buraya inerek 30 yıl kadar burada yaşayan Amerikalı havacı Jimmie Angel’dan alıyor.

6. Schwarzenbach Şelalesi, Nunavut, Kanada


Kuzey Kutup Dairesi içinde yer alan en yüksek (520 metre) ve ulaşılması en güç şelale kışları çoğu zaman donuyor veya kuruyor. Bölgeye ulaşmak için önce bir kano seyahatine çıkmak gerekiyor ve muhtemelen bu yolculuk sırasında bolca deniz aygırı ve deniz gergedanı görülüyor. Sudan çıktıktan sonra ise engebeli ve oldukça dik bir parkurda iki haftalık zorlu bir yürüyüş yapmak gerekiyor.

7. Cascades du Trou de Fer, Reunion Adası


725 metre yüksekliğindeki şelale balta girmemiş bir ormanın tam ortasında ve 305 metrelik tek bir düşüşe sahip. Hint Okyanusu’nda yer alan Reunion Adası’ndaki şelaleye ulaşmak için ilk önce uygun bir uçuş bulmak, daha sonra da sık ve çamurlu ormanın içinde 3 saat kadar yürümek gerekiyor. Fakat hava yağmurlu olursa gezintiye devam etmek olanaksız hale gelebiliyor. Sabah erkenden yola çıkan yürüyüş kafileleri eğer şansları varsa bu el değmemiş doğa harikasını yakından görebiliyorlar. Şelaleye ulaşmanın bir yolu da 2-3 gün süren ve zorluk derecesi 4 olan bir kano macerasına atılmak.

8. Suligad Şelalesi, Dolpa, Tibet


Suligad Şelalesi, ünlü mavi gölün tam dibinde ve tüm Himalayalar’daki en yüksek şelale. Bu rotaya dair 8 ve 31 gün arasında değişen farklı tur seçenekleri mevcut. Ortalama bir zorluk derecesi ile 13 gün kadar süren gezi boyunca eşsiz yer şekilleri ve Himalayalar’ın en derin gölü olan Kutsal Phoksundo Gölü de, 167 metrelik Suligad Şelalesi’nin yanı sıra görülebilecek diğer doğa harikalarından. Klasik turist rotalarında olmayan bu bölgede konaklama için kamp kurabilir veya köylerdeki evlere konuk olabilirsiniz. Seyahat boyunca tanık olacağınız doğa harikaları dışında, el değmemiş Bonpo kültürü ve Tibet Budizmini de yakından tanımak unutulmaz bir tecrübe olacaktır.