15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmekdedir]

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

Târîh gösteriyor ki, Şeyhaynden sonra, hiç kimse bu dereceye çıkamadı. Ayrılıklar, kan dökülmesi başladı. Şeyhayn, islâmiyyeti en za’îf hâlden, en kuvvetli hâle yükseltdiler. Bu hizmet, başkalarına nasîb olmadı. Şeyhayn “radıyallahü teâlâ anhümâ” zemânında icmâ’ yapılan bilgilerin hiçbirinde dört mezheb arasında ayrılık yokdur. Onların bildirmediklerinde ihtilâflar hâsıl olmuşdur. Bu sözümüzü, üsûl âlimleri anlar. Câhil din adamları anlamaz.
Her müslimân düşünmeli! Kâfirden, mecûsîlerden kendisini ayıran şeref nedir? Bu şereflerin birincisi, Kur’ân yoludur. Kur’ân-ı kerîmi toplıyan, Şeyhayndır. Akâ’id ve fıkh bilgilerini toplıyan, icmâ’ bilgilerini ortaya koyan, gizli kalmış bilgileri açıklıyan ve Eshâb-ı kirâmı toplayıp Kıyâs yapan, hazret-i Ömerdir. Her şehre Kur’ân hâfızı ve hadîs âlimi ta’yîn etdi. Bugün bilinen İslâm ilmlerinin hepsini, Şeyhayn ortaya koydu. Arabı, acemi hidâyete getiren, Şeyhayndır “radıyallahü teâlâ anhümâ”. Arab ve acem de, bütün insanların hidâyete kavuşmasına, medeniyyete ermelerine vâsıta oldu. Bunu kimse inkâr edemez. Şeyhayna bütün insanlar minnetdârdır. Bunu anlıyamamak, güneşi görememeğe benzer.
Ehl-i sünnet âlimleri “rahime-hümullahü teâlâ”, Şeyhaynın üstün olduğunu, iki dâmâdı da sevmek lâzım olduğunu bildirdi. Çünki müslimânın birinci vazîfesi, Kur’ân-ı kerîme ve hadîs-i şerîflere uymağı istemekdir. İkinci vazîfe, bunları öğrenmekdir. Bunları öğrenmezse, islâmiyyete uyamaz. Mülhid olur. Bu bilgileri toplıyan, ortaya koyan, Şeyhayndır.
Dört mezhebden birinde bulunan kimse, kendi mezhebi imâmının dahâ üstün olduğunu bildirmeğe çalışır. Böyle bilmezse, o mezhebe uyması sahîh olmaz. Bunun gibi, Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfleri ortaya koyanların ve her ikisinin ma’nâlarını bildirenlerin üstün olduklarına inanmıyan kimse, onların bildirdiği dîne uymuş olamaz. Şî’îlere göre halîfenin bütün ümmetden efdal olması ve ma’sûm olması ve Allahü teâlâ ve Resûlullah tarafından seçilmiş olması lâzımdır. Bu sözleri hem doğru, hem de yanlış ma’nâya çekilebilir. Bütün ümmetden üstün olmak, Peygamber vekîli olan halîfeler için sahîhdir. Çünki, bunlar, âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden ma’nâ çıkarır ve islâmiyyeti bildirirler. İslâmiyyeti heryere yayarlar. Bunlar bütün ümmetden üstün olmazsa, yapdıklarına güvenilmez. Ma’sûm yerine mahfûz demek lâzımdır. Ya’nî Allahü teâlâ onları korur ve kuvvetlendirir. Allah ve Resûlü tarafından seçilmek yerine de, nass ile işâret olunmak demek lâzımdır. Ehl-i sünnet vel-cemâ’at böyle söylemişdir. Böylece Şeyhaynın, hattâ dört halîfenin hak halîfe olduklarını bildirmişlerdir. İslâmiyyetin başlangıcında halîfelerin böyle olması lâzımdır.

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

Çünki, islâmiyyeti kurdular ve heryere yaydılar. Dört halîfeden sonra gelenler ise, (Melik-i adûd) idi. Devlet ve hükûmet reîsi idiler. İlm başka ellerde idi. Müftîler de böyledir. İlk zemânlarda, müftîlerin âlim olması lâzım idi. Şimdi ise müftî olmak için, eskilerin kitâblarını okuyup anlıyabilmek kâfîdir. Ma’sûm olmak da, âdet olarak yapılan işlerde ma’sûmlukdur. Çünki, şimdi insanların mu’âmeleleri, kazanmaları, geçimleri âdete göredir. Akla dayanan temel bilgilere göre değildir.
Hazret-i Osmân da, hakîkî halîfedir. Resûlullahın halası olan Bîda, hazret-i Osmânın anasının anasıdır. Câhiliyyet zemânında zinâ ve içki ile hiç kirlenmedi. İlk îmâna gelenlerdendir. Dinden çıkarmak için amcasının yapdığı işkencelere dayandı. Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” iki kızı ile evlenmek şerefine kavuşdu. Allah yolunda evini, barkını, malını, mülkünü ve ticâretini bırakıp Habeşistâna hicret etdi. Sonra Medîneye de hicret etdi. Kur’ân-ı kerîmi toplıyan Muhâcirlerden birisidir. Vazîfe ile başka yere gönderildiği için, Bedr, Uhud gazâlarında ve Hudeybiyye bî’atinde bulunmadı. Diğer bütün gazâlarda bulundu. Bedr zemânında Medînede Resûlullahın sevgili kızının tedâvîsine çalışması emr olunmuşdu. Bedrde bulunanların sevâbına ve ganîmetine kavuşacağı bildirilmişdi. Uhudda bulunmıyanların afv oldukları, âyet-i kerîme ile bildirilmişdir. Hudeybiyyede Osmânın Allah işinde ve Resûlullah işinde olduğu hadîs-i şerîfde bildirildi. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” kendi mubârek eline, Osmânın elidir diyerek öteki eli ile müsâfeha etdi. Eshâb-ı kirâmı susuzlukdan kurtarmak için bir kuyu satın aldı. Tebük gazâsında dokuzyüzelli deve ve elli at ve sayısız para vererek yardım yapdı. (Osmâna bugünden sonra yapacakları hiç zarar vermez) hadîs-i şerîfi ile şereflendi. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Mescidimizi genişletene, Cennetde dahâ iyisi vardır) buyurunca, etrâfındaki altı arsayı satın alıp mescide ekledi. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, Ebû Bekr ve Ömer ve Osmân ile (Sübeyr) dağının üstünde iken zelzele olunca, (Ey Sübeyr! Sallanma! Üzerinde Nebî, Sıddîk ve Şehîd var!) buyurdu. Böylece Ömer ve Osmânın şehîd olacaklarını müjdeledi. Bir hadîs-i şerîfde, halîfe olacağı bildirilerek, (Allahü teâlâ sana bir gömlek giydirir. Onu çıkartmak isterlerse, çıkarma!) buyuruldu. Kur’ân-ı kerîmi toplamak ve yer yüzüne yaymak şerefi ona nasîb oldu. Kâbile kadar Asya ve İstanbula kadar Anadolu, onun zemânında müslimân oldu. Resûlullah, hazret-i Osmânın boynuna sarılarak, (Sen benim dünyâda ve âhıretde sevgilimsin!) buyurdu. Talhaya karşı da, (Ey Talha! Her peygambere ümmetinden biri arkadaş olacakdır. Benim Cennetde arkadaşım Osmândır) buyurdu.

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

Dinleri, îmânları za’îf olan birçok kimse, Mısrdan Medîneye geldi. Bunlar Eshâbdan ve Tâbi’înden değildi. Eshâb-ı kirâma karşı kin besliyorlardı. Üç şeyden birini kabûl etmesi için hazret-i Osmânı sıkışdırdılar. Hilâfetden çekil veyâ âmirlerin, vâlîlerin ta’yîn ve azl edilmelerini bize bırak. Yâhud seni öldürürüz dediler. Hazret-i Osmân, Resûlullahın vasıyyetine uyarak, halîfelikden çekilmedi. Ta’yînleri onlara bırakmak da, hilâfet vazîfesini bırakmak olacağından, buna da râzı olmadı. Mısrlılar halîfenin evini sardılar. Medînede bulunan Eshâb-ı kirâmın bir kısmı, işin ölüme varacağını zan etmedi. Mısrlıları geri gidecek sandılar. Bir kısmı da, azgınlara karşı koyacak güçde değildi. Osmân “radıyallahü anh” Âdem aleyhisselâmın iki oğlundan hayrlısının yolunu tutdu. Sıkıntılara katlandıkdan sonra şehîd edildi. Bu habere Eshâb-ı kirâm çok üzüldü. Başka felâketler de başlamasın diye harekete geçdiler. Mısrlılar korkarak, kurtuluşu hazret-i Alîyi halîfe yapmakda buldular. Eshâb-ı kirâm da, buna karşı gelmediği için, hazret-i Alî halîfe seçildi. Eshâb-ı kirâmdan hazret-i Âişe, Talha, Zübeyr ve Benî Ümeyyeden birçoğu, kâtilleri yakalamak için, arkalarından Basraya gitdi. Halîfe seçimi, kâtillerin öncülüğü ile yapıldığı için fitneli seçim dediler. Halîfe de arkalarından gitdi. Mısrlılar halîfenin etrâfında idi. Anlaşma olamadı. Halîfe Kûfeye gitdi. Asker toplayıp, Basraya yürüdü. Cemel vak’ası oldu. Bunun üzerine Şâm vâlîsi Mu’âviye “radıyallahü teâlâ anh” işe karışdı. Sıffîn harbi başladı ise de, iki tarafın hakemleri hazret-i Mu’âviyeyi halîfe yapdı. Eshâb-ı kirâmın çoğu ve müslimânların çoğu buna uydu. Niyyeti bozuk olan fitneciler (Harûrâ) denilen yerde toplandı. Hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh” bunların üzerine yürüyüp, bu (Hâricî)leri öldürdü. Kurtulanlarından [Abdürrahmân ibni Mülcem isminde] biri, hazret-i Alîyi, sabâh nemâzına giderken şehîd eyledi.
İslâm âlimlerine göre, hazret-i Osmânın şehîd edilmesinde, hazret-i Alînin bir ilişiği yokdur. Bunu kendisi de çeşidli hutbelerinde söylemişdir. İmâm-ı Nevevî buyuruyor ki, (Hazret-i Osmân, hak halîfe idi. Zulm olunarak şehîd edildi. Fâsıklar tarafından şehîd edildi. Bu zulme hiçbir Sahâbî karışmamışdır. Alçaklar, Mısrdan geldi. Medînedeki Sahâbîler bunlara karşı koyamadı. Hazret-i Alînin hilâfeti de, sözbirliği ile sahîhdir. O hayâtda iken başka bir halîfe yokdur. Hazret-i Mu’âviye de âdildir, üstündür. Eshâb-ı kirâmdandır. Aradaki savaşlar, şübhe üzerine oldu. Taraflardan herbiri, kendinin hak yolda olduğunu bilmişdi. Bu harbler, hiçbirinin adâletden düşmesine sebeb olmamışdır. İctihâdda ayrıldılar. Bunların hâli, mezheb imâmlarının ayrılmaları gibidir. Bu ayrılıkları, hiçbirini sevmemeğe sebeb olmamışdır).

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

Bu muhârebeler zemânında, Eshâb-ı kirâmın “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” ictihâdları üç dürlü oldu: Birinci kısm, hazret-i Alînin hilâfetini haklı gördü. Karşı tarafı bâğî bildi. Bunlara, bâğîlerle harb etmek vâcib oldu. İkinci kısm, karşı tarafı haklı gördü. Hazret-i Alîyi bütün müslimânlar seçmedi. Medîne ehâlîsi de zor ile, korku ile kabûl etdi. Kûfeliler ise, ictihâd ile değil, kötü maksad ile katıldı dediler. Üçüncü kısm, bir tarafı tercîh edemedi. Bunların harbe karışmamaları vâcib oldu. Çünki, bâğî olmıyan müslimân ile harb etmek halâl değildir.
Abdülkâdir-i Geylânî “kaddesallahü teâlâ sirrehül’azîz” (Gunye) kitâbında diyor ki, (İmâm-ı Ahmed bin Hanbel, hazret-i Talhanın ve Zübeyrin ve hazret-i Âişenin ve hazret-i Mu’âviyenin “radıyallahü anhüm” muhârebelerini konuşmamalıdır. Çünki, Allahü teâlâ, kıyâmet günü Eshâb-ı kirâm arasında hiçbir geçimsizlik bulunmayacağını, Cennetde karşılıklı oturup sohbet edeceklerini bildirmekdedir dedi. Hazret-i Alî, bu muhârebelerde hak üzere idi. Çünki, kendinin sahîh halîfe seçildiğine inanıyordu. Kendine karşı olanlara bâğî diyordu. Onlarla harb etmesi câiz oldu. Hazret-i Alî ile harb eden hazret-i Mu’âviye ve Talha ve Zübeyr “radıyallahü anhüm” ise, şehîd edilen halîfenin kâtillerine kısâs yapılmasını istiyorlardı. Kâtillerin hepsi, hazret-i Alînin askeri içinde idi. Müslimânların, bu büyüklerin işine karışmamaları, işin çözülmesini Allahü teâlâya bırakmaları lâzımdır).
Hadîs-i şerîfde (Ammâr bin Yâseri bâğîler şehîd edecekdir. Onları Cennete çağırır. Onlar ise, onu Cehenneme çağırmakdadır) buyuruldu. Hadîs-i şerîfden bu fakîr [ya’nî Şâh Veliyyullah Ahmed Sâhib Dehlevî] şöyle anlıyorum ki, (Hazret-i Alî “radıyallahü anh”, zemânının en üstünü idi. En üstün olan halîfe seçilirse, islâmiyyet dahâ iyi yürütülür. Başkası halîfe olursa, islâmiyyetin yürütülmesinde gevşeklik olur. Birincisinde millet Cennete, ikincisinde Cehenneme sürüklenir. Ammâr bin Yâser birincisini istiyordu. Hadîs-i şerîfi böyle anlamak, hazret-i Alînin şerefini artdırmakda, karşı tarafdakileri de ma’zûr göstermekdedir). Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” (Müctehid ba’zan doğruyu bulur. Ba’zan da yanılır) buyurdu. Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden Sa’d bin Ebî Vakkâs ve Abdüllah bin Ömer ve Üsâme bin Zeyd ve Ebû Mûsel Eş’arî ve Ebû Mes’ûd ve dahâ birçok Sahâbî “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” bu muhârebelere katılmadı. Bunlar, (Fitne zemânında oturunuz!), ya’nî fitneye karışmayınız hadîs-i şerîfine uydular. Fekat bunların hepsi, hazret-i Alîyi çok sever ve çok överlerdi ve hilâfete lâyık olduğunu söylerlerdi. Ba’zısının sözleri, onun hilâfete hakkı olmadığını değil, halîfe seçilmesinde uygunsuzluk bulunduğunu göstermekdedir.

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

Tenbîh: Çok kimseler sanıyor ki, Eshâb-ı kirâmdan bu muhârebeye katılmıyanlar “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în”, (Müslimânlarla harb etmeyiniz!) emrine uymuşlardır. Hâlbuki bu emr, hükûmete karşı harb etmeyiniz demekdir. Harbe karışanlara gelince, bunlara göre, hükûmete yardım etmemek, fitne, fesâd çıkmasına sebeb olur. Fesâdı önlememiz emr olundu dediler. Bu fakîrin anladığına göre, fesâdı önlemek, cana kıymadan ve karışıklık çıkarmadan yapılamaz. Bunun için şartlarına uygun olmadan seçilmiş olan halîfe ile birlikde harb etmemeli ve böyle halîfeye karşı gelmemelidir.
Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, firâset nûru ile anladı ki, bu fesâd durmıyacakdır. Bunun için, (Benden sonra fitneler olacakdır. O zemân oturanlar, fitneye karışanlardan iyidir) buyurdu.
Allahü teâlânın âdeti şöyledir ki, sevdiği kullarından herbirini bir üstünlükle, ötekilerinden ayırmışdır. Hazret-i Ebû Bekrin merhameti, hazret-i Ömerin şiddeti, sertliği fazladır. Dâvüd ve Süleymân “aleyhimesselâm” devlet reîsi idiler. Îsâ ve Yûnüs ve Yahyâ “aleyhimüsselâm” ise, yalnızlığı severlerdi. Hassân bin Sâbit, şi’r ile Resûlullahı överdi. Bu yoldan Cennet ile müjdelendi. Ubeyy bin Kâ’b Kur’ân-ı kerîmi ezberlemekde, Abdüllah bin Mes’ûd, fıkh bilgilerinde, Hâlid bin Velîd savaşmakda meşhûr oldu. Sevgi ve ihlâs ile sohbetde en çok bulunmak ve kendini Resûlullahın rızâsı için her an fedâ etmek ve Resûlullah için ve İslâmiyyeti yaymak için canını, malını ve makâmını fedâ etmek üstünlüğü de en çok hazret-i Ebû Bekre ihsân edildi. İslâmiyyeti yaymak, hazret-i Ömere nasîb oldu. Her sıkıntıda mal ile imdâda yetişmekde ve hayâda ve gadabını yenmekde ve tahâret, kırâet ve fakîrlere yardımda, hazret-i Osmân cümleden ileri idi. Resûlullahın kanından olmak, Onun elinde büyüyüp, terbiyesi ile yetişmek, cesâret, zühd, vera’ ve zekâ ve fesâhatda hazret-i Alî, hepsinden ileri idi. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, Eshâbının bu üstünlüklerini bildirmiş ve herbirini övmüşdür “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în”.
Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, tercümân-ı gayb idi. İlerde olacak şeyleri haber verirdi. Eshâbının yapacakları üstün vazîfeleri bildirirdi. Hepsi, dediği gibi oldu. Olmıyacak şeyi haber verdiği hiç görülmedi. (Hilâfet, Alînin ve çocuklarının hakkıdır) demek doğru değildir. Böyle bir hak bildirilmiş olsaydı meydâna gelirdi. Hilâfeti onlar alır, ellerinden kimse kapamazdı. Halîfe olmamaları, Resûlullahın haber vermemiş olduğunu gösteriyor. Şî’îlerin haber diye söylediklerinin hep yalan olduğunu isbât ediyor.

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

(Amca, baba gibidir) diyerek övdü. Hazret-i Fâtıma için (Onu üzen, beni üzmüş olur) buyurdu. Hazret-i Ebû Bekr için, (Niçin arkadaşımı inciterek, benim hâtırımı saymıyorsunuz?) buyurdu. Hazret-i Alî için, (O bendendir. Ben de ondanım) ve (Ben kimin mevlâsı isem, Alî de onun mevlâsıdır) buyurdu. Aklı ve insâfı olan kimse, akrabâlık bakımından olan övmek ile, dinde üstünlük ve hilâfete liyâkat bakımından olan övmeği birbirine karışdırmaz. (Ben ondanım. O da bendendir) sözü akrabâlık bakımındandır. Akrabâlık hakkını yerine getirmekdir. (Fadl-i küllî)yi, ya’nî her bakımdan üstün olmağı bildirmez. Çünki, bu sözler, hazret-i Alî ve hazret-i Fâtıma için söylenildiği gibi, hazret-i Abbâs için de söylendi. Hattâ, Ebû Lehebin kızı olan Dürre için de söylendi. İmâm-ı Ahmed bin Hanbelin kitâbında Dürre diyor ki, (Âişenin odasında idim. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” geldi. (Abdest alacağım su getirin!) buyurdu. Âişe ile leğen ve ibrik getirdik. Abdest aldı. Bana dönüp, (Sen bendensin. Ben de sendenim!) buyurdu). Bu sözün, akrabâlık hakkı için olduğu, üstünlüğü göstermek için olmadığı, buradan pekiyi anlaşılmakdadır.
Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, çok kimse için (seviyorum) buyurdu. Hâle, vakte ve o kimseye göre, bu söze başka başka ma’nâlar verilmişdir. Zâten sevmek çeşid çeşid olur. Zevceyi, evlâdı, arkadaşı, üstâdı sevmek birbirine benzemez. İnsan birini sever. Başka bakımdan, diğer birini dahâ çok sevebilir. Bunun içindir ki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Âişeyi çok seviyorum) buyurdu. Başka bir yerde (Üsâmeyi çok seviyorum) dedi. Üçüncü bir yerde (Ebû Bekri çok seviyorum) dedi. Dördüncü bir yerde de (Alîyi çok seviyorum) buyurdu. Bu sevgilerin başka bakımlardan oldukları meydândadır.
Bir kimsenin başkasından dahâ üstün olması, aynı üstünlüğün onda dahâ çok bulunması demekdir. Bu çokluk, bir üstün sıfatın bütününde olacağı gibi, parçalarında da olabilir. Birinde bir parçası, ötekinde başka parçası bulunabilir. Meselâ cesâretin bir kısmı, pehlivânın, [sporcunun] cesâretidir. Bir kısmı da, hükûmet reîsinin cesâretidir. Melikin cesâreti, pehlivânın cesâretinden elbet dahâ kıymetlidir. İlm sıfatının kolları çokdur. Süâli iyi anlamak, bunu başka mes’ele ile karışdırmamak bunlardan bir parçadır. Zühd de iki kısmdır: Evliyânın zühdü, harâmlardan sakınmakdır. Peygamberlerin “salevâtullahi teâlâ aleyhim ecma’în” zühdü ise, islâmiyyeti yaymakdan başka birşey düşünmemekdir.

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

İslâmiyyetin yayılması, Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfleri yaymakla olur. Peygamberimiz “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” bunun için, Eshâb-ı kirâm arasında ba’zılarının Kur’ân hâfızı ve ilmi çok olduğunu bildirerek, bunlardan öğrenilmesini diledi. Bu övmeler, onlar için diploma gibi oldu. Bunları sözlerinden tanıyamıyanlar, bu sûretle tanıdılar. Eshâb-ı kirâmın âlimlerinden hepsi, bu üstünlükde ortakdırlar.
Mekkenin fethinden önce, Allah yolunda mal verenlerin ve cihâd edenlerin dahâ üstün olduklarını Kur’ân-ı kerîm bildiriyor. Eshâb-ı kirâm, bu âyet-i kerîmenin Ebû Bekr-i Sıddîk için geldiğini bildiriyor. Çünki, herkesden önce mal veren ve cihâd eden o idi. Bu vazîfeyi bütün ömrünce yaparak, sonra başlıyanlardan veyâ önce başladı ise de, şehîd olarak uzun zemân yapmak nasîb olmıyanlardan dahâ üstün oldu.
Bir hadîs-i şerîfde, (Benden sonra Ebû Bekre ve Ömere uyunuz!) buyuruldu. Uyulacak kimsenin âlim olması lâzımdır. Hazret-i Ömer, bir süâl sorulunca, Eshâb-ı kirâmın âlimlerini toplar. Sözbirliği sağlardı. Hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh” zemânında böyle olmadı. O “radıyallahü anh”, keskin zekâsı, derin bilgisi ile hemen cevâb verirdi. Hatîb ve edîb olduğu için, sözlerini yanlış anlıyanlar da olurdu. Hattâ, hazret-i Osmânın şehâdeti ile ilişiği olduğunu anlayanlar da oldu. Fıkhda, Müt’a nikâhının harâm olmasını ve ayakları yıkamanın farz olduğunu ve birçok mes’eleleri bildiren ince sözlerini yanlış anlıyanlar çok oldu. Âlimler arasında ayrılıklara sebeb oldu. Hazret-i Ömerin, sözbirliği yaparak verdiği cevâblar ise, iyi anlaşıldı. Dört mezheb bilgilerine esâs oldu. Meselâ, (Kur’a çekmek), hakları müsâvî kimseler arasından birini seçmek için yapılır. Birisini haklı göstermek için yapılmaz sözünü Ömer “radıyallahü teâlâ anh” söylemişdir.
İmâm-ı Alînin sözlerini (Ehl-i sünnet) ve (İmâmiyye) ve (Zeydiyye) fırkaları incelemişdir. Herbiri başka dürlü anlamışdır. Zeydiyye ile İmâmiyye, evliyâlığı inkâr etdi. Şeyhayn “radıyallahü teâlâ anhümâ” zemânında, müslimânlar arasında ayrılık olmadı. Hep birlikde kâfirlerle cihâd etdiler. Alî “radıyallahü teâlâ anh” zemânında ayrılıklar olunca, kâfirlerle döğüşmeği bırakıp birbirlerini kırmağa başladılar. Hazret-i Alî, fitneyi önliyemedi. Hattâ, hilâfeti de elinden kaçırdı.
Süâl: İlk iki halîfe zemânında Eshâb-ı kirâm çokdu. Halîfeye yardımcı oldular. Hazret-i Alî zemânında, Eshâb-ı kirâm azaldı. Çeşidli memleketlerde yeni îmân eden câhiller, sapık kimseler fitne çıkardı. Bu fitneleri ilk iki halîfe de önliyemezdi. Bu bakımdan üstünlüklerini söylemek doğru olur mu?

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

Cevâb: Allahü teâlânın feyzleri, ni’metleri, fark gözetmeksizin herkese gelmekdedir. Fekat, Allahü teâlânın âdeti şöyledir ki, feyzlerini, ni’metlerini bir sebeble, bir kimse ile gönderir. Bu sebebin, o ni’mete vâsıta olabilmesi lâzımdır. İyiliğe sebeb olanın iyi olduğu, felâkete, azâba sebeb olanın iyi olmadığı anlaşılacağı gibi, iyiler arasındaki üstünlük dereceleri de, buradan anlaşılır. İlk halîfe zemânında, câhil ve sapık, bozuk kimseler yokdur demek doğru değildir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” vefât eder etmez, Arabistân halkının çoğu irtidâd etdi. Eshâb-ı kirâmdan “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” kendilerine vazîfe ile gelmiş olanları şehîd etdiler. İki halîfenin tedbîr ve gayretleri, büyük bir felâketi önledi. Aklı olan kimse, bu hâdiselere tesâdüf diyemez. Takdîr-i ilâhî böyle imiş diyerek, hizmetleri inkâra kalkışmak da, Emr-i ma’rûfü ve Nehy-i münkeri inkâr etmek olur. Hazret-i Alînin üstünlüğünü inkâr etmeğe de yol açar.
Süâl: Hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ anh” müslimânlarla harb etmesi, hakkı savunmak idi. Bâtılı yok etmek için idi. Bunun için, bu harbleri de cihâd sayılmaz mı?
Cevâb: Hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ anh” hak için, iyilik için uğraşdığı ortadadır. Bunun için ona bir leke sürülemez. Fekat, bu savaşları Resûlullahın emri ile yapdı demek doğru değildir. Çünki, onun fitneleri basdırması takdîr edilmiş olsaydı, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” ona emr ederdi. O da, bu hayrlı işe sebeb olurdu.
Bilindiği gibi, Şâmın ve Irâkın feth olunacağını haber vermişdi. Bunun için, iki halîfenin bu çalışmaları meyveli oldu. Bu fesâdlar ise, kaldırılamadı. Alînin “radıyallahü teâlâ anh” söndürmek için aldığı tedbîrler, fitneyi dahâ da körükledi. Allahü teâlâdan Resûlüne va’d edilmiş olmadığı anlaşılmakdadır. Hazret-i Alînin hâricîlerle harb etmesi, öyle değildir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, bu muhârebesini bildirmiş ve zafer kazanacağını müjdelemişdi.
Şeyhayn zemânında “radıyallahü teâlâ anhümâ” fıkh bilgilerine uymakda ve ihsân ve tarîkat denilen ma’rifetleri almakda müslimânlar birlik hâlinde idi. Kusûru olanları halîfe cezâlandırırdı. Hâlbuki, kendileri gibi, onların çoğu da, Resûlullahın “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” sohbetinde bulunmuşlardı. Sa’d ibni Ebî Vakkâs “radıyallahü teâlâ anh” evinin kapısını acemler gibi yapdırınca, hazret-i Ömer “radıyallahü teâlâ anh” yıkdırdı. Hâlid bin Velid gibi ünlü bir kumandanı azl eyledi. Mısr vâlîsi Amr ibni Âsı payladı. Hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh” zemânında, halîfeyi kabûl etmekde bile ayrılıklar oldu.

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

Hazret-i Osmânın “radıyallahü teâlâ anh” kâtillerine kısâs yapmakdaki ve halîfelik için hazret-i Mu’âviyenin “radıyallahü teâlâ anh” hakem talebini kabûl etmesindeki fikrlerini müslimânların çoğuna kabûl etdiremedi. Şeyhaynın “radıyallahü teâlâ anhümâ” sohbetinde bulunanlar, Sahâbî olmasalar bile, islâmiyyete uyar, kalblerini temizlerlerdi. Hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ anh” yanında bulunanların çoğu ise, asker idi. Kalbleri bozukdu. Kendisini bile sevmiyenler vardı. Halîfe minberde bunlardan şikâyet ederdi. Hazret-i Hasene “radıyallahü teâlâ anh” cefâ edenler ve hazret-i Hüseyni “radıyallahü teâlâ anh” vahşîce şehîd edenler, hep Kûfe ehâlîsinden oldu. Halîfeyi sevenlerin çoğu da, bu sevgide taşkınlık yapdı. Hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh”, bunlardan da şikâyet ederdi.
Süâl: Hazret-i Alînin rûhâniyyeti çokdu. Melek gibi idi. Onun için insanlarla anlaşamadı. Şeyhayn ise, herkes gibi insandı. Benzerleri ile kolay anlaşdılar. Resûlullaha “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” akrabâları bile inanmadı. Bu kusûr, Resûlullaha değil, inanmıyanlara âid oldu?
Cevâb: Ehl-i sünnet âlimlerine göre “rahime-hümullahü teâlâ” hazret-i Alî “radıyallahü anh” için hiçbir kusûr söylemek câiz değildir. Biz bu kitâbda, Ehl-i sünnete uyarak, kusûr değil, üstünlük farklarını belirtmek istiyoruz. Allahü teâlâ, Habîbine “sallallahü aleyhi ve sellem” münâfıklarla müdârât etmesini, câhillere ince mes’eleleri anlatmamasını, herkesin hâline uygun davranmasını emr eyledi. Böylece, onları terbiye etmek, feyz vermek kolay oldu. Allahü teâlâ, zâten bunun için, Peygamberleri “aleyhimüsselâm” insan olarak gönderdi. Melek olarak göndermedi. Halîfeler içinde de böyle olan, elbet dahâ üstün olur. İslâmiyyeti yayması ve insanları terbiye etmesi başarılı olur. Her ne şeklde olursa olsun, böyle yapmağa mâni’ olan şeyler, hattâ şiddet, vera’, edebiyyât, halkdan uzaklaşmak gibi kıymetli şeyler bile, halîfenin derecesini azaltır. Hayr ve hasenât yapanların kazandığı sevâblar, bunların üstâdlarına da ve sebeb olanlara da verilir. Bu bakımdan da Şeyhaynın “radıyallahü teâlâ anhümâ”, Alîden “radıyallahü teâlâ anh” üstün olması lâzım gelmekdedir.
Hicretden evvel kâfirler Resûlullaha “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” ve müslimânlara akla gelmedik eziyyet ve işkence yapdılar. Hazret-i Ebû Bekr ile hazret-i Ömer “radıyallahü teâlâ anhümâ” onlara karşı çıkdı. Hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh” o zemân çocukdu. Hicretden sonra hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh” düşmanla dövüşmekde, Şeyhayn da “radıyallahü teâlâ anhümâ” Resûlullah “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” ile meşveret etmekde dahâ ileri oldular.

Cevap: 15- Mukaddime [Şeyhaynın üstünlükleri, akla venakle dayanılarak bildirilmek

Resûlullahın “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” vefâtından sonra, Şeyhayn “radıyallahü teâlâ anhümâ” zemânında, İslâmiyyetin yayılması, memleketlerin alınması, o kadar çok ve o kadar çabuk oldu ki, hiçbir zemân ve hiçbir yerde böyle te’sîrli ve devâmlı başarı görülmemişdir. Alî “radıyallahü teâlâ anh” zemânında ise, hiçbir şehr alınmadı. Hattâ cihâd temâmen durdu.
Hazret-i Alîden “radıyallahü teâlâ anh” hadîs rivâyet edenlerin çoğu, öteden beriden toplanan askerlerdi. Kimlikleri belli değildi. Onların bildirdikleri sağlam değildir. Medînedeki ve Şâmdaki âlimlerden, hazret-i Alîden “radıyallahü teâlâ anh” hadîs bildiren pek azdır.
Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden sonra islâmın temel bilgisi (Fıkh)dır. Fıkhdan ana bilgiler, hazret-i Ömerin “radıyallahü teâlâ anh” sözbirliği yaparak ortaya koyduklarıdır. Müslimânların çoğu Hanefî, Mâlikî ve Şâfi’îdir. Mâlikî mezhebinin kaynağı (Muvattâ) kitâbıdır. Muvatta kitâbında, hazret-i Alîden “radıyallahü teâlâ anh” gelme ancak birkaç mes’ele bulunmakdadır. Hanefî mezhebinin kaynağı olan imâm-ı Ebû Hanîfenin “rahime-hullahü teâlâ” Müsnedi ve imâm-ı Muhammedin “rahime-hullahü teâlâ” eserleri de böyledir. İmâm-ı Şâfi’înin “rahime-hullahü teâlâ” Müsnedinde ise, onlardakilerden dahâ az vardır. Fıkhdan sonra (Siyer) bilgileri gelir. Burada da, hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh”, öteki Sahâbîler gibidir. Tesavvufa gelince, (Sülûk) ve kalbi temizleme olan bu ilmde, hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ anh” sözleri, meselâ Abdüllah bin Mes’ûdun veyâ Abdüllah bin Ömerin “radıyallahü teâlâ anh” sözlerinden dahâ çok değildir.
Süâl: Hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh”, Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfleri herkesden iyi biliyordu. Ondan işitenlerin çürük olmaları, Mezheb imâmlarına doğru olarak iletememeleri, bu yüce imâma kusûr olur mu?
Cevâb: Onların kusûrları, İmâm hazretlerinin yüksekliğini elbet sarsamaz. Onun halîfe olmak hakkını elbet gidermez. Fekat, halîfenin hâkim, gâlib olması lâzımdır. Halîfe olmağa hakkı olanlar arasından, Allahü teâlâ, bilinmiyen sebeblerle, birini bu makâma seçince, onun için elbet, ayrı bir üstünlük olur. Kendinde olan üstünlüğe, bir de iş yapmakla olan üstünlük eklenir. Hizmeti çok olanın, üstünlüğü artar. Allahü teâlâ, bu üstünlüğü, kendinde üstünlük olana ve ayrıca çalışana verir.
Şeyhaynın “radıyallahü teâlâ anhümâ” kalb temizliği, ya’nî tesavvuf bakımından üstünlüğü, iki yoldan anlatılabilir: Hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ anh” zühdü, Velîlerin “rahime-hümullahü teâlâ” zühdü gibi idi. Şeyhaynın “radıyallahü teâlâ anhümâ” düzenini bozdu.

Şeyhaynın “radıyallahü teâlâ anhümâ” zühdleri ise, hilâfetlerini düzene koydu. İkinci yoldan deriz ki, zühd, nefsin istediğini yapmamakdır. İslâmiyyetin izn verdiği şey olsa da, yapmamakdır. Hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh”, halîfe olmak için çok kan dökülmesine sebeb oldu. Bu işinde elbet haklı idi ve islâmiyyetin izn verdiği işi yapdı. Fekat Şeyhayn “radıyallahü teâlâ anhümâ” zühdlerinden dolayı, halîfeliği istemediklerini söylediler. Şeyhayn “radıyallahü teâlâ anhümâ”, ilm sâhiblerine ve hilâfete hakkı olanlara hep tevâdu’ gösterdi. Zühd, az şeyle geçinmek ise, hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ anh” bu bakımdan da Şeyhayndan “radıyallahü teâlâ anhümâ” ileri olduğu söylenemez. İmâm-ı Ahmedin “rahime-hullahü teâlâ” kitâbında, Muhammed bin Kâ’b-ı Kurazî diyor ki, hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh” (Resûlullahın “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” zemânında açlıkdan karnıma taş bağladığım oldu. Şimdi ise, malımın zekâtı dörtbin altın oluyor) dedi.
Hiç şübhe yok ki, hazret-i Alî “radıyallahü anh” kâmil ve mükemmil idi. Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Kimse rızkını bitirmeden ölmez. Fekat, rızkınızı iyi yerlerde arayınız!) buyurdu.