Fihrist

Herşeyde Onun birliğine delil olan bir alâmet vardır. (İbnü'l-Mu'tez isimli Arap şâirine âit bir mısrâ.)​

2 Allah'tan başka ilâh olmadığına şehâdet ederim.​

Müteferrik ve kısa, fakat çok lüzumlu ve mühim hakikatlerden bahseder. Başında yeis, ucb, gurur, sû-i zan gibi nefsin dört hastalığını; sonra dört hakîkati ve daha sonra da Katre'de zikredilen Birinci Bâb'daki "Lâ ilâhe illâllah" hakîkatini ve devâmı olarak, Bâb-ı Sânîde "Sübhânallah," Bâb-ı Sâliste "Elhamdülillâh," Bâb-ı Râbîde "Allahü Ekber" mertebelerini beyân ettikten sonra, "NOKTA" ve "NÜKTE" başlıklarıyla, mevzu îtibâriyle birbirinden farklı "İ'lem"lere geçer.
Katre'nin Zeyli
"Remiz"ler ve "İ'lem"ler ünvânı altında, herbirisi bir risâleye mevzu olacak kıymette hakîkatlerden ibârettir. Başında salât ü selâmdan sonra birinci İ'lem namazda evvel vakte riâyet etmenin ve hayâlen Kâbe'ye müteveccih olmanın fazîletini ve evham ve vesvese-i şeytâniyeyi nasıl müzmahîl ettiğini ve musallînin bütün letâif ve havâssının nasıl feyizlendiğini beyân eder.
Bu geçen risâleler aynı zamanda erkân-ı îmâniyeden bahsetmekle, hem îman, hem ilim, hem mârifetullah, hem zikir olduğundan, okuması dahi bir nevî ibâdettir.
HUBAB
Biri Türkçe diğeri Arapça iki zeyli olan bu çok mühim risâle, Üstâdımızın Hutuvât-ı Sitte'yi neşri münâsebetiyle taltif için Ankara'ya çağrıldığında, Ankara'da İslâm ordusunun Yunan'a galebesinden neşe alan ehl-i îmânın kuvvetli efkân içine gâyet müthiş bir zındıka fikri girmek ve bozmak ve zehirlendirmek için dessasâne çalıştığını gördüğü hengâmda telif ettiği iki eserden birisidir.
Bu risâlenin başında bulunan salât ü selâm çok ehemmiyetlidir. Bu Mesnevî-i Nûriye'nin fevkalâde olan ve hiçbir eserde rastlanmayan bir husûsiyeti de, bir parmağın hareketiyle birkaç makineyi birden çalıştırmak gibi, gâyet belâgatlı bir beyân tarzına sahip oluşudur. Sâbıkan zikredildiği gibi, bu muazzam mecmuada hem zikir, hem îman, hem tefekkür, hem ilmi bir arada bulmak dâimâ mümkündür. Meselâ, salât ü selâmı yalnız zikir olarak derc etmiyor. Aynı zamanda onda bir îman inkişâfı, aynı zamanda bir ilim, aynı zamanda mü'min-i musallîyi evham ve şübehâttan kurtaran hakîkatleri serdederek lâakal üç mânâ mertebesini beyân ediyor.
Bu hârika risâle, mühim bir "İ'lem"inde medenî mü'min ile medenî kâfirin sûret ve sîret ve zâhir ve bâtın farklarını gâyet beliğ bir tarzda beyân ediyor. Ve neticede bu farkı körlere de göstermek için diyor ki: "Eğer istersen hayâlinle Nurşin kaıyesindeki Seydânın meclisine git, bak. Orada fukarâ kıyâfetinde melikler, padişahlar ve insan elbisesinde melâikeleri bir sohbet-i kudsiyede göreceksin. Sonra Paris'e git ve en büyük localarına gir. Göreceksin ki, akrepler insan libâsı giymişler ve ifritler adam sûretini almışlar, ilâ âhir..." diyerek daha başka cihetteki farklarını "Lemeât" ve "Sünûhât"a havâle eder.​

Günahlardan dönmek ve tâate kuvvet, ancak büyük ve yüce Allah'ın yardımıyla mümkündür. Allah bize yeter. O ne güzel vekîldir. (Al-i İmrân Sûresi: 173.)​

Göklerin ve yerin yaratılışı ile dillerinizin ve renklerinizin, seslerinizin ve sîmâlarınızın farklılığı da yine Onun âyetlerindendir. (Rum Sûresi: 22.)​

Başka bir "İ'lem"de, şeytân-ı insî ve cinnînin, bakaranın bâtınen gâyet mükemmel, zâhiren miskin oluşu hakkındaki bir vesvesesini tard eder ve eder ki: "Ey şeytân-ı cinnîye üstad olan şeytân-ı insî! Eğer herşey, herşeyi maslahat miktarıyla ve lâyık-ı vechile yapan Kadîr-i Ezelînin sanatı olmasa idi, senin eşeğinin kulağı senden ve senin üstadlarından daha akıllı ve daha hâzık olması lâzım gelirdi" diye insî ve cinnî şeytanların vesveseleri yüzlerine çarpılarak, bakaranın, yani ineğin dahilinin mutlak olduğunun ve haricinin mukayyed oluşunun hikmetini aklen ve ilmen gâyet muknî bir sûrette beyân eder.
Ahlâka dâir bir "İ'lem"inde der ki: "Ey fâsık! Bil ki medeniyet-i sefihe öyle müthiş bir riyâyı ibraz etmiş ve meydana çıkarmış ki, ehl-i medeniyetin ondan kurtulması mümkün değildir. Çünkü, ehl-i medeniyet o riyâya şan ve şeref nâmını vermiş. İnsanı şahıslara karşı riyâkârlığa bedel unsurlara ve milletlere ve devletlere karşı riyâkârlığa teşvik etmiş ve tarihi onlara müşevvik ve alkışçı ve cerîdeleri de, yani gazeteleri de dellâl yapmış. Ölümü unutturup, (güyâ) unsurları içinde bir hayatları var diye, Zaman-ı Cahiliyetteki gaddar zâlimlerin desîseleri nevinden bir desîse ile, beşeri tasannû ve riyâkârlığa sevk etmiştir." Ne kadar okunsa, okunmaya lâyık olan bu risâle dahi bir istiğfar ve Hazret-i Mevlânâ'nın bir beytiyle nihâyet bulmuştur.
ŞEMME
Kâinatın mecmûundan tâ zerreye kadar mütenâzilen herbir mevcudun, pekçok esmâ-i İlâhiyeden Allah, Rab, Mâlik, Müdebbir, Mürebbî, Mutasarrıf ve Nâzım isimlerine şehâdet ettiklerini ispat eder. Başka bir "İ'lem"inde, hiçbir kimsenin Sâni-i Alemden şikâyete hakkı olmadığını gösterir. Diğer bir "İ'lem"inde Kur'ân-ı Hakîmin ilk ve ekser muhâtabı olan cumhur-u avâmın fehimlerini nasıl okşadığını ve onların idraklerine nasıl mürâât ettiğini uzun bir hakîkatle beyân eder. Hem tayy-ı mekân ve bast-ı zaman ve enenin mâhiyeti ve iki vechi gibi pekçok ince hakâikı beyân eden müteferrik mevzulardan müteşekkil bir kıymettar risâledir.
Bu risâle, "Medet ey kâfilesâlâr-ı rusül huz biyedî/Sensin, ey nûr-u kerem, cümlemizin mûtemedi/İntisâbım sanadır. İşte dilimde senedi/Lâ ilâhe illâllah Muhammedü'r-resûlullah." diye bir manzum kıt'adan sonra uzun ve muhît bir istiğfar ve duâya geçerek, hitâma erer.
ONUNCU RİSALE
Diğerlerine nisbetle büyük olan bu risâlede, Sözler'den bâzılarının hulâsalarıyla, mütefernk ve muhtelif mevzulardan ibâret "İ'lem"ler vardır.​

2 Yâsin Sûresi: 39 İsrâ Sûresi: 12.​

Allah'ım! Bize hayatımızı saadetle ve şehadetle ve iyilikle ve müjde ile sona erdirmek nasip eyle. Amin, âmin, amin.​