fahrettin tırınk
Site İmamı
İblis ile İlgili Haberler ve Saltanatı Esnasında Cereyan Eden Hâdiseler
İbn Abbâs (R.a.) ile İbn Mes'ûd (R.a.)'un rivayetlerine göre, İblis sema dünyanın mülk ve saltanatına sahipti ve o, kendilerine cin denilen meleklerden bir kabileye mensuptu. Cinlere bu ismin verilmesi, onların cennetin muhafızlığını yapmalarından ileri gelmekteydi. İblîs, sema dünyanın mâliki olmakla birlikte, aynı zamanda cennetin de muhafızlar.' arasındaydı. İbn Abbâs diyor ki : «İşte İblis bundan sonra Allah'a isyan etti; Allah da onun suretini değiştirerek rahmetinden kovulmuş bir şeytan haline setirdi.»
Katâde'den : «Onlardan kim ben ilâhım, o değil derse...» ayetinin sadece İblis hakkında nazil olduğu, hattâ bu sözünden dolayı İblis'e Allah tarafından lanet edilip rahmetinden uzaklaştırılarak şeytan haline getirildiği ve hakkında : «Onlardan kim ben ilâhım, o değil derse, biz bundan dolayı onu cehennem azabına çarptırırız. İşte biz salimleri böyle cezalandırırız.» (Enbiyâ, 29) Duyurulduğu rivayet edilmektedir. Bu rivayetin bir benzeri de İbn Cüreyc'den nakledilmiştir.
İblis'in hüküm ve saltanat sürdüğü dönemde meydana gelen hadiselerden biri, Dahhâk vasıtasıyla İbn Abbâs'tan nakledilen şu rivayettir :
«İblis, kendilerine cin denilen meleklere mensup bir kabileden idi. Meleklerin arasında bulunan bu cinler zehirli dumansız ateşten yaratılmışlardı. İblis ise cennetin muhafızlarından bir muhafızdı.»
îbn Abbâs sözlerine devanı ediyor ve şöyle diyor : «Melekler nurdan yaratılmışlardır. Kur'ân-ı Kerîm'de zikredilen cinler ise, alevlenerek yandığı zaman ateşin bir tarafında dil gibi uzanan yalın kısmından yaratılmışlardır. İnsan da çamurdan yaratılmıştır. Yer yüzünde ilk yaşayanlar cinlerdi; fakat onlar yer yüzünde çatışmaya girerek birbirlerini öldürüp kanlarını döktüler. Bunun üzerine Allah (C.c), İblis komutasında, kendilerine cin denilen meleklerin bir kabilesine mensup olan bir orduya o cinlerin üzerine gönderdi. İblis ve beraberindeki ordu, onları denizlerdeki adalara ve dağların etrafına sürdü. Bu zaferden sonra İblis gurura kapılıp kendi kendisine : «Hiç bir kimsenin yapamadığını yaptım» dedi, fakat Allah onun kalbinden geçeni biliyordu; İblis'in yanında bulunan melekler ordusu ise bunu bilmiyorlardı.»
Enes (R.a.)'ten de bu manada bir rivayet nakledilmiştir.
Ebû Salih'in Abbâs'tan, Mürretü'l-Hemdâni (Hemdân : Yemen'de büyük bir kabilenin adıdır)'nin İbn Mes'ûd'dan yapmış oldukları rivayette İbn Abbâs ve İbn Mes'ûd şöyle diyorlar : «Allah (C.c), arzu ettiği varlıkları yarattıktan sonra Arş üzerine yükseldi. Kendilerine cin denilen meleklerin bir kabilesinden olan İblis'i sema dünyanın başına geçirdi. Bunlara cin denilmesinin sebebi ise onların cennetin muhafızları olmalarından ileri gelmekteydi. İblis, sema dünyanın mâliki olmakla birlikte cennetin muhafızlarmdandı. İşte bu mevkiinden dolayı onu 'kalbinde kibir ve gurur meydana geldi ve : «Allah, bu dereceleri bana meleklere karşı olan meziyet ve üstünlüğümden dolayı verdi» dedi. Allah, onun kalbindeki kibir ve gurura muttali olduğu için : «Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım.» buyurdu.»
İbn Abbâs diyor ki : «İbîis'in adı Azâzîl idi, meleklerin en çok ibadet edenlerinden ve ilimce en üstün olanlarmdandı, İşte bu meziyetler onu kibir ve gurura sürükledi.»
Bu da İblis'in gurura kapılmasının sebebi hakkında üçüncü bir görüştür.
İkrime'nin îbn Abbâs'tan rivayetine göre, Allah bir kavim yarattı ve onlara : «Âdem'e secde edin.» buyurdu. Fakat onlar : «Secde etmeyiz.» dediler. Bunun üzerine Allah (C.c.) onların üstüne bir ateş gönderdi ve on-lan yaktı. Sonra başka bir kavim yarattı ve : «Ben çamurdan bir beşer yaratacağım, Âdem'e secde edin.» buyurdu, fa'kat onlar secde etmekten kaçındılar. Bunun üzerine Allah, üzerlerine bir ateş gönderip onları da yaktı. Daha sonra bu melekleri yarattı ve onlara : «Âdem'e secde edin.» buyurdu. Onlar : «Evet, secde ederiz.» dediler. İşte İblis secde etmeyen bu gruptan idi.
Şehr b. Havşeb şöyle diyor :
«İblis, yer yüzünde yaşayan cinlerden olup meleklerin kendilerini kovdukları cin taifesinden idi; fakat bir melek onu esir alıp semaya (göğe) götürmüştü.» Aynı zamanda Sa'îd b. Mes'ûd'dan da buna benzer bir rivayet nakledilmektedir.
Fakat bu görüş ve rivayetlerin en doğrusu Allah (C.c.)'m buyurduğunu kabul etmek ve O'nun gibi söylemektir. O şöyle buyurur : «Hani biz meleklere : "Âdem için secde edin" demiştik de İblis'ten başkası hemen secde etmişlerdi. O ise cinden olduğu için Rabbinin emrinden dışarı çıkmıştı...» (Kehf, 50). İblis'in Allah'ın emrine itaat etmemesi, ibadetinin çokluğundan ve bilgisinin üstünlüğünden dolayı kendisini beğenmiş olmasından ve cinlerden bulunmasından ileri gelebilir...
İbn Abbâs (R.a.) ile İbn Mes'ûd (R.a.)'un rivayetlerine göre, İblis sema dünyanın mülk ve saltanatına sahipti ve o, kendilerine cin denilen meleklerden bir kabileye mensuptu. Cinlere bu ismin verilmesi, onların cennetin muhafızlığını yapmalarından ileri gelmekteydi. İblîs, sema dünyanın mâliki olmakla birlikte, aynı zamanda cennetin de muhafızlar.' arasındaydı. İbn Abbâs diyor ki : «İşte İblis bundan sonra Allah'a isyan etti; Allah da onun suretini değiştirerek rahmetinden kovulmuş bir şeytan haline setirdi.»
Katâde'den : «Onlardan kim ben ilâhım, o değil derse...» ayetinin sadece İblis hakkında nazil olduğu, hattâ bu sözünden dolayı İblis'e Allah tarafından lanet edilip rahmetinden uzaklaştırılarak şeytan haline getirildiği ve hakkında : «Onlardan kim ben ilâhım, o değil derse, biz bundan dolayı onu cehennem azabına çarptırırız. İşte biz salimleri böyle cezalandırırız.» (Enbiyâ, 29) Duyurulduğu rivayet edilmektedir. Bu rivayetin bir benzeri de İbn Cüreyc'den nakledilmiştir.
İblis'in hüküm ve saltanat sürdüğü dönemde meydana gelen hadiselerden biri, Dahhâk vasıtasıyla İbn Abbâs'tan nakledilen şu rivayettir :
«İblis, kendilerine cin denilen meleklere mensup bir kabileden idi. Meleklerin arasında bulunan bu cinler zehirli dumansız ateşten yaratılmışlardı. İblis ise cennetin muhafızlarından bir muhafızdı.»
îbn Abbâs sözlerine devanı ediyor ve şöyle diyor : «Melekler nurdan yaratılmışlardır. Kur'ân-ı Kerîm'de zikredilen cinler ise, alevlenerek yandığı zaman ateşin bir tarafında dil gibi uzanan yalın kısmından yaratılmışlardır. İnsan da çamurdan yaratılmıştır. Yer yüzünde ilk yaşayanlar cinlerdi; fakat onlar yer yüzünde çatışmaya girerek birbirlerini öldürüp kanlarını döktüler. Bunun üzerine Allah (C.c), İblis komutasında, kendilerine cin denilen meleklerin bir kabilesine mensup olan bir orduya o cinlerin üzerine gönderdi. İblis ve beraberindeki ordu, onları denizlerdeki adalara ve dağların etrafına sürdü. Bu zaferden sonra İblis gurura kapılıp kendi kendisine : «Hiç bir kimsenin yapamadığını yaptım» dedi, fakat Allah onun kalbinden geçeni biliyordu; İblis'in yanında bulunan melekler ordusu ise bunu bilmiyorlardı.»
Enes (R.a.)'ten de bu manada bir rivayet nakledilmiştir.
Ebû Salih'in Abbâs'tan, Mürretü'l-Hemdâni (Hemdân : Yemen'de büyük bir kabilenin adıdır)'nin İbn Mes'ûd'dan yapmış oldukları rivayette İbn Abbâs ve İbn Mes'ûd şöyle diyorlar : «Allah (C.c), arzu ettiği varlıkları yarattıktan sonra Arş üzerine yükseldi. Kendilerine cin denilen meleklerin bir kabilesinden olan İblis'i sema dünyanın başına geçirdi. Bunlara cin denilmesinin sebebi ise onların cennetin muhafızları olmalarından ileri gelmekteydi. İblis, sema dünyanın mâliki olmakla birlikte cennetin muhafızlarmdandı. İşte bu mevkiinden dolayı onu 'kalbinde kibir ve gurur meydana geldi ve : «Allah, bu dereceleri bana meleklere karşı olan meziyet ve üstünlüğümden dolayı verdi» dedi. Allah, onun kalbindeki kibir ve gurura muttali olduğu için : «Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım.» buyurdu.»
İbn Abbâs diyor ki : «İbîis'in adı Azâzîl idi, meleklerin en çok ibadet edenlerinden ve ilimce en üstün olanlarmdandı, İşte bu meziyetler onu kibir ve gurura sürükledi.»
Bu da İblis'in gurura kapılmasının sebebi hakkında üçüncü bir görüştür.
İkrime'nin îbn Abbâs'tan rivayetine göre, Allah bir kavim yarattı ve onlara : «Âdem'e secde edin.» buyurdu. Fakat onlar : «Secde etmeyiz.» dediler. Bunun üzerine Allah (C.c.) onların üstüne bir ateş gönderdi ve on-lan yaktı. Sonra başka bir kavim yarattı ve : «Ben çamurdan bir beşer yaratacağım, Âdem'e secde edin.» buyurdu, fa'kat onlar secde etmekten kaçındılar. Bunun üzerine Allah, üzerlerine bir ateş gönderip onları da yaktı. Daha sonra bu melekleri yarattı ve onlara : «Âdem'e secde edin.» buyurdu. Onlar : «Evet, secde ederiz.» dediler. İşte İblis secde etmeyen bu gruptan idi.
Şehr b. Havşeb şöyle diyor :
«İblis, yer yüzünde yaşayan cinlerden olup meleklerin kendilerini kovdukları cin taifesinden idi; fakat bir melek onu esir alıp semaya (göğe) götürmüştü.» Aynı zamanda Sa'îd b. Mes'ûd'dan da buna benzer bir rivayet nakledilmektedir.
Fakat bu görüş ve rivayetlerin en doğrusu Allah (C.c.)'m buyurduğunu kabul etmek ve O'nun gibi söylemektir. O şöyle buyurur : «Hani biz meleklere : "Âdem için secde edin" demiştik de İblis'ten başkası hemen secde etmişlerdi. O ise cinden olduğu için Rabbinin emrinden dışarı çıkmıştı...» (Kehf, 50). İblis'in Allah'ın emrine itaat etmemesi, ibadetinin çokluğundan ve bilgisinin üstünlüğünden dolayı kendisini beğenmiş olmasından ve cinlerden bulunmasından ileri gelebilir...
Moderatör tarafında düzenlendi:
