Kuzey Mitlerinde Yaratılış Efsanesi
KUZEY MİTLERİNDE YARATILIŞ
Başlangıçta yalnızca büyük bir boşluk vardı (Ginnungagup). Yeryüzü biçimlenmeden önce ölüler dünyasından (Niflheim) başka hiçbir şey yoktu ve burası içinde 11 nehri barındıran büyük bir kuyuydu. Niflheimın güneyi aşırı sıcaktı ve muhafızlığı Sutr (zifir anlamında) adlı bir dev tarafından yapılırdı. Niflheimın geri kalanındaki tüm nehirler donmuştu ve bu nehirler Ginnungagup tarafından çepeçevre sarılıyordu. Ta ki sihirli kıvılcımlar donmuş nehirlerin üzerine düşene ve onları eritene dek. Eriyen sulardan sızan damlalar Ymirin bir devin şeklini alır ve Ymirin terinden diğer dişi ve eril devler meydana gelirler. Mitolojinin bir başka anlatımına göre eriyen damlalar Audumbla adlı bir ineği oluşturur Ymir bu ineğin sütüyle beslenir. Audumbla ayrıca tuzlu buz parçalarını yalayarak ilk tanrı Buriye biçim verir. Bir zaman sonra Burinin oğlu Bor Bolthorr adlı devin kızıyla evlenerek Odin Vili ile Veden oluşan tanrılar birliğini meydana getirirler.
Odin ve erkek kardeşleri tanrıların düşmanı olan Ymiri ve ondan meydana gelen devleri öldürdükten sonra iki kutsal ağacın gövdesine sahip oldukları maharetlerinden bazılarını sunarlar: düşünme nefes alma işitme görme Gerçekte bu ağaçlar insan ırkının arketipidir. Erkek Askrdır (kül ağacı) ve kadın Embladır (sarmaşık).
KADER AĞACI: YGGDRASILArdından Asgardı tanrıların krallığını inşa ederler. Snorri diğer versiyonlarda kader ağacı Yggdrasilin nasıl dünyanın merkezinden filizlenip büyüdüğünü anlatır. Ağacın altındaki dişi olarak tarif edilen kader kuyusunda insan yaşamının yönü tayin edilir. Bir diğer versiyonda tanrılar meclisi ağacın etrafında toplanır. Ağaç iki kökten destek almaktadır; köklerden biri yeraltı dünyasına uzanır (Hel) diğeri buz devlerinin dünyasına ve sonuncusu insan varlıklarının dünyasına Tüm dünyanın refahı Yggdrasil adlı bu ilkel ağaçla ilişkilidir.
TANRILAR KRALLIĞI
Viking tanrıları iki ana grupta toplanırlar: Aesirler ve Vanirler. Aesirlerin en önemlileri Odin Thor ve bazen de Tyrdir. Vanirler arasında onlara derece eşit önemdekilerse Njord Frey ve Freyadır. Vanirler zenginliği ve bereketi sembolize ederler. Denizi ve toprağı yönetirler. Aesirler ise başka kavramlara karşılık gelirler: Odin büyücüdür tanrıların başıdır ve tüm kahramanların lideridir. Thor çekiçli tanrı yıldırımlara hükmeder. Birçok viking efsanesi barış içinde yaşayan ve ortak evrenlere sahiplik eden iki tür tanrının çevresinde şekillenir. Ancak kayda değer bazı versiyonlarda Aesir ve Vanirlerin arasında geçen çetin savaşların olduğu göze çarpmaktadır. Birçok uzman bu savaşların Germenlerle yerli halk arasındaki sıcak temasın bir yansıması olduğunu düşünmektedir.
Kuzey mitlerinde en büyük mücadele baş tanrılar Odin ve Thorun Vanirlerin tanrısal konuma sahip oluşlarına karşı çıkmalarıyla başlar. Aesirler Vanirleri çöküşe uğratmak için Gullveig (altın içki) adlı kadını aracı ederler. Ve savaş böylece başlar. Her iki grubun da tamamen güçten düşmesiyle tanrılar taraf değiştirirler. Vanirler Njord ve oğlu Freyi; Aesirler ise Mimir ve Hoeniri değiş tokuş için gönderirler. Ateşkesi kutlamak üzere toplanan tanrıların tümü bir kaseye tükürerek aralarındaki ahengin ve barışın alameti olan Kvasir adlı devi yaratırlar. Kvasir bir süre sonra kurban edilir ve yeni tanrıların meydana getirilebilmesi için kanından güçlü bir içki yapılır. Kvasir tanrıların yeni içeceği olur ve birçok şiire de ilham kaynaklığı eder böylelikle.
ŞEYTAN LOKİ
Mitolojinin önemli bir bölümü Balder ve Loki adlı tanrılara ilişkindir. Odinin oğlu Balder zekanın dindarlığın ve bilginin kaynağı olarak karşımıza çıkar. Balderin Glitnir adı verilen cennette bir sarayı vardır. Tanrılar ve insanlar yasal konuları danışmak onun fikrini almak ve sonsuz adaletinden istifade etmek için Balderin kapısını çalarlardı sık sık. Loki Aesirler tarafından evlat edilen bir devdi. O ve Odin bir dostluk andı etmişlerdi.
Bir gece Balder oldukça rahatsız edici bir düş görür. Düşe göre yaşamı büyük bir tehdit altındadır. Bu durumu hemen Aesirler'e haber vermesi üzerine annesi Frigg ateş ve sudan tüm aaaallerden kuş ve vahşi hayvanlardan toprak ve taştan oğluna zarar vermemeleri için söz alır. Daha sonra Balderi aralarına alan Aesirler ona ok ve taş atarak eğlenmeye başlarlar. Çünkü verilen söz onu tüm zararlara karşı korumaktadır. Loki bu durumu sezer ve durumu sorgulamaya başlar. Kardeşinin neden acı çekmediğini araştırdığında annesi ona doğanın yeminini anlatır. Ayrıca doğada yalnızca ökseotunun bu sözü vermediğini de ekler. Loki ökseotunu bulup hemen Aesirlerin arasına getirir ve onu Balderin kardeşi kör tanrı Hodere kötü oyununa ortak olması için sunar. Hoder ökseotuyla Baldere saldırınca Balder oracıkta ölür. Aesirler intikam almak isterler ancak sarayın kutsiyeti nedeniyle bunu yapamazlar.
Bir Viking rölyefinden örnek. 'Ölülerin Son Yolculuğu'
Çünkü Balder bir savaşçı değildir bir savaşta ölmemiştir bu yüzden ölü kahramanların toplandığı devasa salona Valhallaya gidemeyecektir. Balder ölülerin koruyucusu Helin eline düşer. Odin Balderin serbest kalmasını talep ettiğinde Hel dünyada ölü veya canlı her şey Balder için ağlarsa onun Aesirlere dönebileceğini söyler aksi takdirde daima Hel ile kalacaktır. Aesirler mesajı doğanın insanların tanrıların ve hayvanların Baldere ağlaması için dünyaya yayarlar. Tümü buna olumlu cevap verirler; Balderin Helin krallığında kalmasını isteyen dev kadın Thokk hariç (aslında kılık değiştiren Lokiden başkası değildir).
"BÜYÜK SAVAŞ: RAGNARÖK "
Aesirler sonunda Lokiyi yakalamayı başarırlar ve şeytani numaralarını yapmasını engellemek için her yanını zincirlerler. Loki kılık değiştiremez ama bir gün zincirlerini kırar. Bu tüm kötülüklerin canavarların ve devlerin tanrılara saldıracağının alametidir aslında. Tanrıların şafağında büyük Ragnarok savaşı başlamıştır. Odin daha sonra oğlu Vidar tarafından öldürülecek olan kurt Fenrir tarafından yenir. Korkunç mücadelelerin tanrılar ve kötü kuvvetlerin arasında yarattığı öfke tanrı Heimdall ve Lokinin yüzyüze gelmeleri ve birbirlerini öldürmeleriyle son bulur. Dünya ateşle yok edilir ve bütün kainat sulara gömülür. Bu son yıkımı bir yeniden doğuş dünyanın denizden yeniden yükselmesi yeşille çepeçevre sarılması ve bitkilerin ortaya çıkması izler. Ölen Aesirlerin oğulları Asgarda hükümdarlıklarına geri dönerler. Tıpkı babalarının yaptığı gibi.
KUZEY MİTLERİNDE YARATILIŞ
Başlangıçta yalnızca büyük bir boşluk vardı (Ginnungagup). Yeryüzü biçimlenmeden önce ölüler dünyasından (Niflheim) başka hiçbir şey yoktu ve burası içinde 11 nehri barındıran büyük bir kuyuydu. Niflheimın güneyi aşırı sıcaktı ve muhafızlığı Sutr (zifir anlamında) adlı bir dev tarafından yapılırdı. Niflheimın geri kalanındaki tüm nehirler donmuştu ve bu nehirler Ginnungagup tarafından çepeçevre sarılıyordu. Ta ki sihirli kıvılcımlar donmuş nehirlerin üzerine düşene ve onları eritene dek. Eriyen sulardan sızan damlalar Ymirin bir devin şeklini alır ve Ymirin terinden diğer dişi ve eril devler meydana gelirler. Mitolojinin bir başka anlatımına göre eriyen damlalar Audumbla adlı bir ineği oluşturur Ymir bu ineğin sütüyle beslenir. Audumbla ayrıca tuzlu buz parçalarını yalayarak ilk tanrı Buriye biçim verir. Bir zaman sonra Burinin oğlu Bor Bolthorr adlı devin kızıyla evlenerek Odin Vili ile Veden oluşan tanrılar birliğini meydana getirirler.
Odin ve erkek kardeşleri tanrıların düşmanı olan Ymiri ve ondan meydana gelen devleri öldürdükten sonra iki kutsal ağacın gövdesine sahip oldukları maharetlerinden bazılarını sunarlar: düşünme nefes alma işitme görme Gerçekte bu ağaçlar insan ırkının arketipidir. Erkek Askrdır (kül ağacı) ve kadın Embladır (sarmaşık).
KADER AĞACI: YGGDRASILArdından Asgardı tanrıların krallığını inşa ederler. Snorri diğer versiyonlarda kader ağacı Yggdrasilin nasıl dünyanın merkezinden filizlenip büyüdüğünü anlatır. Ağacın altındaki dişi olarak tarif edilen kader kuyusunda insan yaşamının yönü tayin edilir. Bir diğer versiyonda tanrılar meclisi ağacın etrafında toplanır. Ağaç iki kökten destek almaktadır; köklerden biri yeraltı dünyasına uzanır (Hel) diğeri buz devlerinin dünyasına ve sonuncusu insan varlıklarının dünyasına Tüm dünyanın refahı Yggdrasil adlı bu ilkel ağaçla ilişkilidir.
TANRILAR KRALLIĞI
Viking tanrıları iki ana grupta toplanırlar: Aesirler ve Vanirler. Aesirlerin en önemlileri Odin Thor ve bazen de Tyrdir. Vanirler arasında onlara derece eşit önemdekilerse Njord Frey ve Freyadır. Vanirler zenginliği ve bereketi sembolize ederler. Denizi ve toprağı yönetirler. Aesirler ise başka kavramlara karşılık gelirler: Odin büyücüdür tanrıların başıdır ve tüm kahramanların lideridir. Thor çekiçli tanrı yıldırımlara hükmeder. Birçok viking efsanesi barış içinde yaşayan ve ortak evrenlere sahiplik eden iki tür tanrının çevresinde şekillenir. Ancak kayda değer bazı versiyonlarda Aesir ve Vanirlerin arasında geçen çetin savaşların olduğu göze çarpmaktadır. Birçok uzman bu savaşların Germenlerle yerli halk arasındaki sıcak temasın bir yansıması olduğunu düşünmektedir.
Kuzey mitlerinde en büyük mücadele baş tanrılar Odin ve Thorun Vanirlerin tanrısal konuma sahip oluşlarına karşı çıkmalarıyla başlar. Aesirler Vanirleri çöküşe uğratmak için Gullveig (altın içki) adlı kadını aracı ederler. Ve savaş böylece başlar. Her iki grubun da tamamen güçten düşmesiyle tanrılar taraf değiştirirler. Vanirler Njord ve oğlu Freyi; Aesirler ise Mimir ve Hoeniri değiş tokuş için gönderirler. Ateşkesi kutlamak üzere toplanan tanrıların tümü bir kaseye tükürerek aralarındaki ahengin ve barışın alameti olan Kvasir adlı devi yaratırlar. Kvasir bir süre sonra kurban edilir ve yeni tanrıların meydana getirilebilmesi için kanından güçlü bir içki yapılır. Kvasir tanrıların yeni içeceği olur ve birçok şiire de ilham kaynaklığı eder böylelikle.
ŞEYTAN LOKİ
Mitolojinin önemli bir bölümü Balder ve Loki adlı tanrılara ilişkindir. Odinin oğlu Balder zekanın dindarlığın ve bilginin kaynağı olarak karşımıza çıkar. Balderin Glitnir adı verilen cennette bir sarayı vardır. Tanrılar ve insanlar yasal konuları danışmak onun fikrini almak ve sonsuz adaletinden istifade etmek için Balderin kapısını çalarlardı sık sık. Loki Aesirler tarafından evlat edilen bir devdi. O ve Odin bir dostluk andı etmişlerdi.
Bir gece Balder oldukça rahatsız edici bir düş görür. Düşe göre yaşamı büyük bir tehdit altındadır. Bu durumu hemen Aesirler'e haber vermesi üzerine annesi Frigg ateş ve sudan tüm aaaallerden kuş ve vahşi hayvanlardan toprak ve taştan oğluna zarar vermemeleri için söz alır. Daha sonra Balderi aralarına alan Aesirler ona ok ve taş atarak eğlenmeye başlarlar. Çünkü verilen söz onu tüm zararlara karşı korumaktadır. Loki bu durumu sezer ve durumu sorgulamaya başlar. Kardeşinin neden acı çekmediğini araştırdığında annesi ona doğanın yeminini anlatır. Ayrıca doğada yalnızca ökseotunun bu sözü vermediğini de ekler. Loki ökseotunu bulup hemen Aesirlerin arasına getirir ve onu Balderin kardeşi kör tanrı Hodere kötü oyununa ortak olması için sunar. Hoder ökseotuyla Baldere saldırınca Balder oracıkta ölür. Aesirler intikam almak isterler ancak sarayın kutsiyeti nedeniyle bunu yapamazlar.
Bir Viking rölyefinden örnek. 'Ölülerin Son Yolculuğu'
Çünkü Balder bir savaşçı değildir bir savaşta ölmemiştir bu yüzden ölü kahramanların toplandığı devasa salona Valhallaya gidemeyecektir. Balder ölülerin koruyucusu Helin eline düşer. Odin Balderin serbest kalmasını talep ettiğinde Hel dünyada ölü veya canlı her şey Balder için ağlarsa onun Aesirlere dönebileceğini söyler aksi takdirde daima Hel ile kalacaktır. Aesirler mesajı doğanın insanların tanrıların ve hayvanların Baldere ağlaması için dünyaya yayarlar. Tümü buna olumlu cevap verirler; Balderin Helin krallığında kalmasını isteyen dev kadın Thokk hariç (aslında kılık değiştiren Lokiden başkası değildir).
"BÜYÜK SAVAŞ: RAGNARÖK "
Aesirler sonunda Lokiyi yakalamayı başarırlar ve şeytani numaralarını yapmasını engellemek için her yanını zincirlerler. Loki kılık değiştiremez ama bir gün zincirlerini kırar. Bu tüm kötülüklerin canavarların ve devlerin tanrılara saldıracağının alametidir aslında. Tanrıların şafağında büyük Ragnarok savaşı başlamıştır. Odin daha sonra oğlu Vidar tarafından öldürülecek olan kurt Fenrir tarafından yenir. Korkunç mücadelelerin tanrılar ve kötü kuvvetlerin arasında yarattığı öfke tanrı Heimdall ve Lokinin yüzyüze gelmeleri ve birbirlerini öldürmeleriyle son bulur. Dünya ateşle yok edilir ve bütün kainat sulara gömülür. Bu son yıkımı bir yeniden doğuş dünyanın denizden yeniden yükselmesi yeşille çepeçevre sarılması ve bitkilerin ortaya çıkması izler. Ölen Aesirlerin oğulları Asgarda hükümdarlıklarına geri dönerler. Tıpkı babalarının yaptığı gibi.
