Şasi Nedir? Önemi ve Çeşitleri Nelerdir?
Günlük yaşantımızda araçlar hakkında bilmediğimiz birçok bilgi olduğu gibi bilmediğimiz şeyler devar. Daha basit bir anlatımla ismi söylendiğinde anlamadığımız ancak her gün onun üzerinde seyahat ettiğimiz yapılar vardır. Mesela karoser bölümünün ne demek olduğunu tahmin ederiz ancak aracımızın hangi kısmını karşıladığı konusunda tereddüt yaşarız.
Araçlarımızın kupa dediğimiz karoser yapısı nasıl ki yolcu ve yük taşıma kısmı olarak yapılmışsa, bunun da üzerine yerleştirilen platforma şasi denir. Alt kısım temel parçası olan şasi, aslında her şeyi bir arada tutan parçadır. Sadece demir bir yapı olarak görürüz ancak içeriğinde aklımıza gelmeyen onlarca işlevi vardır.
Otomobillerimizde lastiğimiz iyi olabilir, kaporta yapımız iyi olabilir veya güvenlik ekipmanlarımız tam olabilir ancak hepsinden önemlisi şasinin mukavemetli olmasıdır. Konumuz olan parça, araçlarımızı bütün olarak taşıyan kısımdır. Duruşu belli bir kalıp olarak gözükse de şaside inanılmaz çalışmalar ve mühendislikler uygulanmaktadır. Geliştirme ve test etme programları uzun vadede olmaktadır.
Şasi Nedir?
Tüm araçların taban kısmını oluşturan ve karoser dahil parçaların tek noktada toplanan kısmına şasi denir. Şasilerin rijitliğine bakıldığı gibi burulma açılarına da oldukça önem verilir. Üretici firmaların aktarma organları, karoser, tekerlek, fren sistemleri vb. tüm parçaları taşıyan şasinin kollara ayrılan belli parçalarında, bir kat daha fazla işlemler yapmaktadır. Yine şasi kısmı üreticilerde farklılık gösterebilir. Kimisi kupa kısmını ayrı tutarken kimisi de yekpare olarak bütün olarak imal etmeyi seçmektedir.
Bunların çeşitlerini sizlere aşağıda vereceğiz. Bir araç yapımında nasıl ki motorun uzun ömürlü, sağlam parçalarla ele alınması gerekiyorsa, şasi de aynı şekilde üstüne düşülmesi gereken bir parçadır. Çünkü otomobilde gördüğümüz aksamlar şasiye bağlıdır. Ve yapım kısmı düşündüğümüz kadar basit değildir.
İçeriğinde gördüğümüzden daha fazla matematiksel hesaplamalar vardır.
Şasi herhangi bir kuvvete maruz kaldığı zaman onu karşılayabilecek direnci sağlaması gerekmektedir. Mesela aracımıza gelecek önden bir kazayı ele alalım. Genellikle önden çarpmalarda aracımızın ilk gözüken kısmı olan kaporta parçalarının hasarını görürüz. Ve direncin çoğunun o kısımlara gelerek, kuvvetin büyük kısmını karoserin absorbe ettiğini düşünürüz. Keza şasi kısmı zayıfsa veya zayıf kalmışsa hesaplanan tüm araç geometrisi bozulur demektir.
Karşıdan gelen emilemeyen kuvvetle birlikte zincirleme olarak farklı noktalardan kırılmalar yaşanarak, kazalar ölümle sonuçlanabilir. Otomobil firmaları üretimde atlanmayacak bir nokta olan şaside hafif, mukavemetli ve dirence dayanabilecek malzemeler kullanmayı tercih ederler. Tabi bunlar araç cinsine ve maliyete göre değişmektedir.
Şasi Nedir? Önemi ve Çeşitleri Nelerdir?
Şasinin en önemli özelliği, yukarıda bahsettiğimiz gibi kaza anında direncin büyük kısmını emerek yolcuların en az zarar görmesini sağlamaktır. Malzeme yapısının hafif olması gerekmektedir. Çünkü ona bağlı olan yürüyen sistem elemanı olan tekerlek kısımların en iyi açılı şekilde montajı olması gerekmektedir. O yüzdendir ki şasinin civatayla bağlı olan yukarı aksamların denge halinde olması gerekir. Sadece bir çerçeveden oluşan şasi, bir ya da birden fazla ana parçaya sahip olduğundan dolayı yapısal durumu çok önemlidir. İmalat aşaması da önem arz etmektedir. Şasi temel olarak hafif ve sağlam olmalıdır!
Alüminyum, karbon, demir, çelik gibi metallerle şekillendirilen şasi, daha uzun ömürlü olması adına döküm veya presleme yöntemleriyle yapılmaktadır. Gitgide gelişen bu parça sayesinde günümüz otomobillerinin merkez sütunları direkt olarak şasiye bağlanmaktadır. Sebebi ise kaza anında şasiye gelen kuvveti en iyi şekilde farklı noktalara dağıtabilmesidir.
Maliyet bakımından daha ucuz olan tek parça şasiler, daha önceki dönemlerde seri üretim araçlarında kullanılınırdı. Ancak günümüze kadar gelişen teknoloji ve üreticilerin en sağlam olma çabasından dolayı tercihler kaymıştır. Otomotiv sektörü mecburen araçları için en iyisini düşünmek ve yapmak zorundadılar. Araçlar, 1997 yılından itibaren firmalar kendi sağlamlık testleri dışında EuroNcap gibi bağımsız bir kuruluş tarafından kaza testlerine tabi tutularak, güvenlik seviyeleri ölçülür.
O yüzden şasi kısmından alınan darbelerle birlikte bir araç maksimum güvenlik sağlıyorsa, kişi gözünde de o firmanın değeri yükseliyor. Az önce sizlere yekpare şasinin artık üreticiler tarafından fazla kullanılmadığından bahsetmiştik. Peki, bunun yerine hangi çeşite geçildi? Günümüzde sütunları üzerinde taşıyan, vidalama yöntemiyle şasiye bağlanan ara parçalarla şasi oluşturularak, kazalarda çerçeve ve kabin için en iyi şekilde muhafaza edecek hale getirilmiştir.
Şasi çeşitleri
Araç sınıfları farklı alan ve görevlerde olduğu için taşıyıcı şasi kısımları da yapısal olarak birbirlerinden ayrılırlar. Burada demek istediğimiz; otobüsler için yapılan şasi biçim ve amacı, binek otomobillerinkinden ayrıdır. Çünkü üzerine gelecek karoser ve yük faktörü dikkate alınmaktadır.
Parelel Kollu Şasi
Bildiğiniz gibi eşya, petrol vb. yük taşımacılığında dorseli araçlar olarak kamyon, tır ve benzeri makineler kullanılır. İnsan taşımacılığındaki en büyük araç ise otobüslerdir. Bahsettiğimiz araç şasileri parelel kollarla birbirlerine bağlanmaktadırlar. Ve bu kollara da bağlanan kuşaklar vardır. Genel olarak şasi bağlantı kolları U, kare ve dikdörtgen biçimlidir. Bu kesitler preste yapıldığı gibi kuşaklar ise perçinlenerek şasi merkezine ve kollarına bağlanmaktadır.
Merdiven Tipi Şasi
Merdiven tipi şasiler, günlük yaşantımızda gördüğümüz tek kabin kamyonetlerde kullanılmaktadır. Bunu daha iyi anlamak adına açık kasa pick-up kamyonetlerin yük taşıma bölümünün olmayışını düşünelim! Yani bu durumda merdiven tipi şaside karoserin taşıyıcı faktörü yoktur.
X Tipi Çapraz Kollu Şasi
Kullanım amaçlarına göre yine kamyonetlerde kullanılan bir şasi tipidir. Uç kısımdan arkaya doğru X şeklinde ele alınarak, yapısal olarak oldukça hafif şasi tipidir.
Tek Kollu Platform Tipi Şasi
Platform tipi şasiyi sizlere farklı parçaları bir araya getirerek anlatacağız. En başta kare bir sac parçasını yere koyalım. Genellikle otomobillerde tercih edilen bu tipi, merkezden geçen sac ortasına konumlandırılmış ana yuvarlak taşıyıcı gibi düşünelim. Ve sacla da orta göbek bölümünü kuşakla bağlanmış düşünelim. Yapısal olarak hafif olup, maliyet bakımından da ucuzdur.
Çatal Kollu Şasi
Kullanım ve tipe göre en elverişli şasi tipi diyebiliriz. Bahsedilen tipte, şasinin uç kısmındaki çıkıntılar araç motorlarının taşınma ve destek parçası görevindedir. Kamyonet ve otomobiller de de çatal kollu şasiler kullanılabiliyor.
.
Binek otomobillerde şasi maliyet kısmıyla beraber sağlamlık da esas alınmaktadır. Üreticiler bir aracın sağlam olduğu kadar diğer taraftan ağırlıkla birlikte yakıt tasarrufunu da düşünürler. O yüzden normal otomobiller alüminyum gibi maddelerden imal edilir. Rijitlik açısından iyi olabilir ancak spor arabalara yönelik imal edilen karbon maddesine göre daha ağırdır.
Dünyada hıza odaklı üretilen spor arabaların çoğunluğunda karbon fiber kullanılır. Nasıl ki kokpitte daha fazla ağırlık tasarrufu yapıldığında karbon fiber tercih ediliyorsa, şasi kısmında da aynısı isteniyor. Yani hız için hafifliğin önemli bir faktör olduğunu düşündüğümüzde karbon fiber şasi yapısı spor arabalar için en uygunu oluyor.
Şasinin tipleri ve kullanımlarından daha çok önemli olan, sağlam olmasının üzerinde çok durduk. Olası bir kaza durumunda darbeyi emecek ve durduracak kısım şasidir. Kaza anında gelen kuvvet ne kadar çok dağıtılırsa en az hasarla çıkarız. O yüzden Volvo ve alt firması Polestar gibi firmalar şasi imalatında inanılmaz bir mühendislik uygulaması yapmaktadırlar. Şasi hasarlarında genellikle tamir olanağı vardır. Ancak kaynak ve çekme benzeri işlemler sonrasında eskisi gibi olur mu bilinmez.
